Η Σπάνια Ερμηνεία του Μάρκου Μπότσαρη: Διατήρηση της Πολυφωνικής Παράδοσης στη Γλύνα
Μάρκο Μπότσιαρη
Ηχογράφηση 22 Δεκεμβρίου 1989 στον Ραδιοφωνικό Σταθμό Αργυρόκαστρου
Τραγουδάνε:
- Βιολέτα Μπάτζιου – πάρτης
- Γιώργος Μπάτζιος – κλώστης
- Χρήστος Γιάννης – ισοκράτης
- Δημήτρης Μπατζέλης – ισοκράτης
Παίζουν μουσική:
- Σπύρος Σιδέρης – κλαρίνο
- Χαραλάμπης Μπατζέλης – λαούτο
- Ανδρέας Σιδέρης – βιολί
- Θεοδωράκης Σιδέρης – ακορντεόν
- Βασίλης Γιάννης – ντέφι
Το 1989, ένα χρόνο μετά την αρχική μας επαφή με το τραγούδι του Μάρκου Μπότσιαρη, το οποίο ανεβάσαμε στη σκηνή το 1988 και ηχογραφήσαμε στις 22 Δεκεμβρίου 1989 στο ραδιοφωνικό σταθμό, μάθαμε από διάφορες συζητήσεις στο χωριό ότι πολλά χρόνια πριν, ακριβώς αυτή η ερμηνεία τραγουδιόταν και χορευόταν από τις γυναίκες, με τον ίδιο τρόπο που μας το έμαθε και ανέβασε στη σκηνή ο Γιώργος Μπάτζιος.
Ένα χρόνο μετά, έχοντας παρακολουθήσει μια παρουσίαση των γερόντων της Γλύνας με παλιά παραδοσιακά τραγούδια, που τραγουδούσαν με μια εξαιρετική χροιά, μοναδική και ανεπανάληπτη, αποφάσισα να επιμείνω στον Χαραλάμπη Τάκο, ώστε να μου μεταφέρει την αυθεντική, αντρική εκδοχή του παλιού παραδοσιακού πολυφωνικού τραγουδιού.
Ο Χαραλάμπης, όντας άριστος γνώστης του είδους, μου επιβεβαίωσε όσα είχα ακούσει για τον τρόπο με τον οποίο το ερμήνευαν οι τελευταίοι γνώστες του χωριού.
Είχα την τύχη να ακούσω ο ίδος αυτές τις ερμηνίες γύρω στο 1971-72, στην Εστία Πολιτισμού της Κάτω Επισκοπής, από έξι γέροντες της Γλύνας: τον Νικόλα Τσέτσο, τον Γιάννη Τσέλιο, τον Χαραλάμπη Τάκο, τον Αναστάση Τάκο, την Βαγγέλη Μπατζέλη και τον Κώστα Ρόκκο.
Είχα την τύχη να ακούσω ο ίδος αυτές τις ερμηνίες γύρω στο 1971-72, στην Εστία Πολιτισμού της Κάτω Επισκοπής, από έξι γέροντες της Γλύνας: τον Νικόλα Τσέτσο, τον Γιάννη Τσέλιο, τον Χαραλάμπη Τάκο, τον Αναστάση Τάκο, την Βαγγέλη Μπατζέλη και τον Κώστα Ρόκκο.
Παρά την αρχική πρόθεση των γερόντων να αποχωρήσουν από τη σκηνή μόλις τελείωσαν το τραγούδι "Που πας Λενίτσα μοναχή τώρα το βράδυ βράδυ", το κοινό συνέχισε να ζητά επίμονα να τραγουδήσουν και τη Βλάχα πλένει στο ποτάμι, φωνάζοντας: «Τη Βλάχα, τη Βλάχα!». Έτσι, οι ερμηνευτές υποχώρησαν στην επιθυμία του κοινού και παρουσίασαν εκ νέου το τραγούδι.
Η εκδοχή του Μάρκου Μπότσαρη που μας παρέδωσε ο Γιώργος Μπάτζιος ήταν στη γυναικεία μορφή του, γεγονός που με οδήγησε να επιμείνω στον Χαραλάμπη Τάκο για να μάθω και την ανδρική εκδοχή, όπως αυτή είχε διασωθεί από τη παράδοση της Γλύνας.
Αυτά τα ακούσματα, που ήταν και ένας από τους λόγους που επέμειναν να μάθω την αυθεντική ερμηνεία, όπως την τραγουδούσαν οι παλιοί, παρέμειναν για πάντα στο νου μου.
Αντιλαμβανόμενος το φόβο του, τον παρακάλεσα:
-«Μπάρμπα Λάμπη, δεν είμαι ρουφιάνος. Το τραγούδι θέλω να μάθω. Αν δεν μας το πεις εσύ, δεν το ξέρει κανείς να το διασώσει. Σου ορκίζομαι». Μετά από λίγη σκέψη και έντονη εσωτερική σύγκρουση, ο Χαραλάμπης δέχθηκε και άρχισε να τραγουδά με μια ήρεμη και γλυκιά απόδοση, την οποία και θυμάμαι ακόμη έντονα μέχρι σήμερα.
Η ερμηνεία του Χαραλάμπη, με την αυθεντική του πολυφωνική τεχνική, φανέρωσε τις μουσικές ρίζες του τραγουδιού, το οποίο απαιτεί τη συνεργασία δύο ερμηνευτών με τεχνική γνώση της πολυφωνίας για να αποδοθεί στην αυθεντική του μορφή, όπως το ερμήνευαν οι γεροντότεροι της Γλύνας.
Ο «πάρτης» και ο «κλώστης» πατούσαν ο ένας πάνω στον άλλον και το κελαηδούσαν το τραγούδι, δημιουργώντας μια αρμονία που ακούγονταν να γεμίζει τον χώρο με το αυθεντικό τους ήχο της παλιάς κοπής.
Η Εστία Πολιτισμού της Γλύνας αμέσως μετά το πεντάμηνο εθνικό πένθος: Απρίλης – Σεπτέμβριος 1985
Μετά την περίοδο του πενταμήνου εθνικού πένθους, από τον Απρίλη έως τον Σεπτέμβριο του 1985, μια εποχή βαθιάς συλλογικής θλίψης λόγω του θανάτου του Χότζια, που οδήγησε σε πέντε μήνες πένθους σε όλη τη χώρα, η Εστία Πολιτισμού της Γλύνας επανήλθε δυναμικά, προσφέροντας στους κατοίκους και την ευρύτερη κοινότητα μια ανανέωση της πολιτιστικής ζωής.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η καθημερινή ζωή είχε επηρεαστεί σοβαρά.
Δεν ακούγονταν ούτε κλαρίνα, ούτε τραγούδια, και οι γάμοι είχαν σταματήσει.
Η πολιτιστική ζωή είχε σχεδόν παγώσει, καθώς η λύπη ήταν κυρίαρχη.
Όμως, δεν μπορούσε να συνεχιστεί άλλο αυτό το πένθος, και έπρεπε να βρουν την αιτία για να το σταματήσουν.
Η ανάγκη για την επαναφορά της χαράς και της ζωτικότητας μέσα από την τέχνη και την παράδοση ήταν επιτακτική, και οι πολιτιστικές δραστηριότητες θεωρήθηκαν κρίσιμες για να "σπάσουν τον πάγο της λύπης" και να αποκαταστήσουν την κανονικότητα στην κοινωνία. Στη δύσκολη αυτή περίοδο, οι παραδοσιακές εκδηλώσεις, τα τραγούδια και οι χοροί αναδείχθηκαν ως τα μέσα με τα οποία η κοινότητα μπορούσε να ανακτήσει τη συναισθηματική της ισορροπία και να επαναφέρει το αίσθημα της συλλογικότητας και της ελπίδας, που είχαν χαθεί εξαιτίας της μεγάλης απώλειας.
Κατόπιν εντολής του κόμματος, άρχισε η προετοιμασία καλλιτεχνικών παραστάσεων, οι οποίες θα έσπαγαν αυτή τη μακρά περίοδο σιγής.
Ωστόσο, στη Γλύνα, καθώς οι νέοι ετοίμαζαν το πρόγραμμά τους, αισθάνονταν ολοένα και μεγαλύτερη κόπωση από την ετήσια επανάληψη φορτισμένων προγραμμάτων και μου διαμαρτηρηθηκαν αναζητώντας μια διέξοδο, να τους ετοιμάσω πρόγραμμα με νέα τραγούδια, πρωτόγνωρα και απαλλαγμένα από τη μονοτονία του παρελθόντος.
Σε αυτό το πλαίσιο, ως υπεύθυνος της Εστίας Πολιτισμού, ανέλαβα με θάρρος την επαναφορά της αυθεντικής παραδοσιακής μουσικής, επιδιώκοντας να απομακρύνω τις ιδεολογικές επιρροές και να επανασυνδέσω την κοινότητα με την πολιτιστική της κληρονομιά.
Ωστόσο, μια τέτοια πρωτοβουλία, στη συγκεκριμένη συγκυρία, ενείχε κινδύνους και συνοδεύτηκε από συνέπειες, καθώς ερχόταν σε αντίθεση με τις κατευθυντήριες γραμμές της εποχής.
Έτσι, μέσα από την τέχνη και την παράδοση, επανήλθε σταδιακά η ζωτικότητα στην κοινωνία, σηματοδοτώντας τη μετάβαση από τη συλλογική θλίψη σε μια νέα πολιτισμική αναγέννηση.
Η Στήριξη και ο ρόλος των στελεχών του Πολιτιστικού Κέντρου Κάτω Δρόπολης
με την παρέμβαση τους στη διάσωση των τραγουδιών της Γλύνας
Εν μέσω αυτών των παραπόνων των νέων, δημιουργήθηκαν νέα τραγούδια, που επικεντρώνονταν όχι στην πολιτική, αλλά στη ζωή του χωριού και στην τοπική παράδοση.
Μέσα από αυτά τα παραδοσιακά τραγούδια, η νεολαία του χωριού εξέφρασε την επιθυμία της να ανακτήσει την τοπική, ξεχασμένη παράδοση και να αποδεσμευτεί από τις πολιτικές επιρροές, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για αυθεντικότητα και ελευθερία έκφρασης.
Αυτή η καλλιτεχνική στροφή αιφνιδίασε την τοπική κοινωνία, καθώς πολλοί θεωρούσαν ότι δεν ανταποκρινόταν στη γραμμή του κόμματος.
Αυτή η κίνηση αντανακλούσε μια επιθυμία επιστροφής στις ρίζες της, με στόχο την αποκατάσταση της πολιτιστικής κληρονομιάς και την ενίσχυση της τοπικής ταυτότητας.
Αν και αρχικά η παρουσίαση του προγράμματος προκάλεσε ενόχληση στις τοπικές κομματικές αρχές, η παρέμβαση των πολιτιστικών φορέων του Σπιτιού Πολιτισμού της Γράψης αποδείχθηκε καθοριστική.
Αναγνωρίζοντας την αξία της Εστίας Πολιτισμού της Γλύνας, η οποία διακρινόταν σχεδόν κάθε χρόνο ως μία από τις κορυφαίες στις πολιτιστικές βραβεύσεις της Δρόπολης, οι αρμόδιοι αιφνιδιάστηκαν από την αντίδραση της κομματικής οργάνωσης.
Έτσι, έσπευσαν το ίδιο βράδυ να επιθεωρήσουν το πρόγραμμα, επιχειρώντας να εντοπίσουν τους λόγους που προκάλεσαν την αναστάτωση και την ενεργοποίηση συναγερμού προς τις ανώτερες πολιτιστικές υπηρεσίες της Δρόπολης. 
Ο Λευτέρης Κοντός, ο Μιχάλης Μπόμπολης, ο Χρήστος Γιοβάνης και ο Αντώνης Τούνης ήταν τα τέσσερα στελέχη του Σπιτιού Πολιτισμού Κάτω Δρόπολης που έσπευσαν επειγόντως το ίδιο βράδυ στη Γλύνα και μας κάλεσαν να μαζευτούμε στην Εστία Πολιτισμού του χωριού, προκειμένου να επιθεωρήσουν από κοντά το πρόγραμμά μας.
Παρακολουθώντας την παράσταση, έμειναν έκπληκτοι και διέταξαν τη συνέχισή του ίδιου προγράμματος με τα ίδια τραγούδια που ενόχλησαν τις τοπικές αρχές, πείθοντας παράλληλα την κομματική οργάνωση ότι τα τραγούδια ήταν αυθεντικά παραδοσιακά, χωρίς ιδεολογικές παρεμβολές.
Έτσι, το ζήτημα επιλύθηκε χωρίς δυσάρεστες συνέπειες.
Το τραγούδι τω νεων της Γλύνας, του Μάρκου Μπότσιαρη και οι ρουφιάνοι που προσπάθησαν να βάλουν φυλακή την παράδοση
Το τραγούδι του Μάρκου Μπότσιαρη είναι ένα από τα τέσσερα τραγούδια των νέων της Γλύνας που διασώθηκαν μέσω ηχογραφήσεων στο κρατικό ραδιοφωνικό σταθμό, από τα δέκα τραγούδια που είχαμε ηχογραφήσει.
Τα υπόλοιπα έξι τραγούδια απορρίφθηκαν, παρόλο που είχαν παρόμοια αξία και ποιότητα. Τα τέσσερα τραγούδια που διασώθηκαν είναι τα εξής:
- Μάρκο Μπότσιαρη – Επανέφερε στη σκηνή ο Γιώργος Μπάτζιος
- Το αηδονάκι – Στίχοι/Μουσική: Χρήστος Γιάννης
- Έφυγαν τα καράβια – Παραδοσιακό, ερμηνευμένο από ενιά κορίτσια του χωριού, όπως μας το έμαθε τη Δημητρούλα Τσελιό από τη Γλύνα
- Τα παιδιά της Γλύνας – Στίχοι/Μουσική: Χρήστος Γιάννης
Τραγούδι για τα παιδιά της Γλύνας
Στίχοι/μουσική Χρήστος Γιάννης 1986
ηχογράφηση 1989
Τραγουδάνε:
- Χρήστος Γιάννης
- Μαρία Μπάτζιου
- Βασιλίκα Βέμη
- Ευθυμία Μπακούλα
- Μαριέτα Μαργαρίτη
Παίζουν μουσική:
- Σπύρος Σιδέρης – κλαρίνο
- Χαραλάμπης Μπατζέλης – λαούτο
- Ανδρέας Σιδέρης – βιολί
- Θεοδωράκης Σιδέρης – ακορντεόν
- Βασίλης Γιάννης – ντέφι
Τραγουδάει το αηδονάκι
Στίχοι/μουσική Χρήστος Γιάννης 1986
ηχογράφηση 1989
Τραγουδάνε:
- Βιολέτα Μπάτζιου – πάρτης
- Γιώργος Μπάτζιος – κλώστης
- Χρήστος Γιάννης – ισοκράτης
- Δημήτρης Μπατζέλης – ισοκράτης
Παίζουν μουσική:
- Σπύρος Σιδέρης – κλαρίνο
- Χαραλάμπης Μπατζέλης – λαούτο
- Ανδρέας Σιδέρης – βιολί
- Θεοδωράκης Σιδέρης – ακορντεόν
- Βασίλης Γιάννης – ντέφι
Αυτά τα τραγούδια, με τις αυθεντικές και ανανεωμένες ερμηνείες τους, διατηρούν τη λαϊκή διάσταση και αποτυπώνουν την καθημερινή ζωή του χωριού, αναδεικνύοντας τη συναισθηματική σύνδεση των νέων με την παράδοση.
Παράλληλα, αποτυπώνουν την ανάγκη για τη διάσωση παλιών παραδοσιακών τραγουδιών, αλλά και τη δημιουργία νέων τραγουδιών με παραδοσιακή χροιά, ενισχύοντας την πολιτιστική συνέχεια και ανανέωση
Τα υπόλοιπα έξι τραγούδια, πιοι οι "άγνωστοι" λόγοι για την απόρριψη τους από το ραδιοφωνικό σταθμό του νομού;
Έφυγαν τα καράβια - Νεολαία Γλύνας
Ηχογράφηση 1988
Ωστόσο, τα υπόλοιπα έξι τραγούδια που ηχογραφήσαμε σε δύο φάσεις, η μία τον Απρίλιο 1988 και η δεύτερη τον Δεκέμβριο 1989, απορρίφθηκαν και δεν μεταδόθηκαν ποτέ, παρόλο που είχαν την ίδια ποιότητα.
Τα μισά από αυτά αφορούσαν την καθημερινή ζωή των νέων του χωριού, όπως το παρακάτω δείγμα τραγουδιού, το οποίο ποτέ δεν καταλάβαμε γιατί απορρίφθηκε.
Αυτός ο τίτλος και η διατύπωση προσφέρουν μια πιο ειρωνική και ανατρεπτική προσέγγιση στην απόφαση αποδοχής και απόρριψης των τραγουδιών, ενισχύοντας την αίσθηση της αδικίας ή της ακατανόητης πολιτικής λογικής πίσω από τις επιλογές.
Πχ. γιατί απορρίφθηκε το παρακάτω τραγούδι όπως και άλλα πέντε; Ήταν μήπως και αυτό κίνδυνος που θα γκρέμιζε τα θεμέλια του κράτους, ή υπήρχε κάποιος άλλος λόγος;
Βγαίνει ο ήλιος το πρωί
και τα βουνά χρυσώνουν,
μες στους αγρούς εμπήκανε
κορίτσια να δουλεύουν.
Γλυνιοτόπουλες όμορφες
με τα χρυσά τους χέρια,
μες στους αγρούς σαν μπαίνουνε
λάμπουν σαν τα αστέρια.
Τ' Απρίλη έχουν τη δροσιά,
την ομορφιά του Μάη,
κι μπούλες αεμίζουνεαπ' του βουνού τ' αγέρι.
Αστράφτουν τα ματάκια τους
κάτω απ' τις άσπρες μπούλες,
σαν ελαφίνες στους αγρούς
μοιάζουν οι ομορφούλες.
Στίχοι /μουσική: Χρήστος Γιάννης 1986
Αυτοί οι παραπάνω στίχοι και η λαϊκή τους ερμηνεία, συνοδευόμενη από κλαρίνο, κρίθηκαν ακατάλληλοι από τα στελέχη του ραδιοσταθμού που είχαν την επιμέλεια, καθώς απορρίφθηκαν εκείνη την ίδια στιγμή της ηχογράφησης, μαζί με άλλα πέντε τραγούδια.
Σύνολο έξι τραγούδια, με περίπου παρόμοιους στίχους, τα οποία δεν είχαν κατώτερη ποιότητα ερμηνείας από αυτά που τελικά εγκρίθηκαν και, μάλιστα, ως υπεύθυνοι, δεν μας ανακοίνωσαν ποτέ τους λόγους της απόρριψης.
Παρά το γεγονός ότι εξέφραζαν τη ζωή στο χωριό, δεν υπήρχε τίποτα σε αυτά που να προκαλούσε ανησυχία ή να συνιστούσε απειλή στο σύστημα.
Αυτή η διατύπωση τονίζει τη μη λογική ή αδικαιολόγητη απόρριψη των τραγουδιών, αποπνέοντας μια αίσθηση αδικίας και αναρωτιέται για το "γιατί" (;;;)
Το τραγούδι του Μάρκου Μπότσαρη, που προκάλεσε πονοκέφαλο στους ρουφιάνους της περιοχής και κινητοποίησε τα ανώτερα κομματικά όργανα του νομού.
Το ξεχασμένο τραγούδι του Μάρκου Μπότσιαρη τραγουδιόταν στο χωριό πριν πολλά χρόνια, τόσο από άντρες σε πολυφωνική μορφή όσο και από γυναίκες ως χορευτικό τραγούδι.
Παρά τις προσπάθειες, η αυθεντική ανδρική εκτέλεση στην πολυφωνική μορφή της τάβλας, η οποία διατηρεί τη μοναδικότητα της τοπικής μουσικής παράδοσης, δεν έχει αναπαραχθεί πιστά από κανέναν μέχρι σήμερα.
Η εκτέλεση αυτή διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από εκείνη που τραγουδούσαν οι παλιοί, τόσο στην ερμηνεία όσο και στη χροιά της φωνής, όπως την αποδίδονταν από τους τελευταίους γεροντότερους της Γλύνας.
Η αναβίωση του τραγουδιού Μάρκος Μπότσιαρης. Μέσα στη χαρά της επιτυχίας και οι συνέπειες.
Κάπου γύρω στο 1988, όταν η Εστία Πολιτισμού της Γλύνας είχε πάψει πλέον εδώ και δύο χρόνια να αποδίδει τραγούδια πολιτικού περιεχομένου και άρχιζε να επαναφέρει τη λαϊκή παράδοση, συνέβη ένα σημαντικό γεγονός.
Σε αυτή τη μεταβατική περίοδο, όπως αναφέραμε και πριν, ο υπεύθυνος πολιτισμού των πέντε χωριών της Μαύρης Ρίζας, Γιώργος Μπάτζιος από τη Βραχογοραντζή, ήταν αυτός που μας δίδαξε το τραγούδι του Μάρκου Μπότσαρη, το οποίο ανεβάσαμε στη σκηνή.
Η εμφάνιση αυτή αποτέλεσε την πρώτη αναβίωση της αυθεντικής εκδοχής του τραγουδιού μετά από πολλά ξεχασμένα χρόνια, καθώς μέχρι το 1988 δεν είχε ακόμη ανακτηθεί.
Η εκτέλεση και οι στίχοι προκάλεσαν την ανησυχία των "ρουφιάνων", οι οποίοι αμέσως τους ανέφεραν στους ανώτερους φορείς, οδηγώντας την κατάσταση σε τέτοιο βαθμό έντασης στα ανώτερα όργανα, με προσχήματα που περιλάμβαναν ακόμα και τον κίνδυνο φυλακίσεων ανθρώπων του πολιτιστικού χώρου.
Η Επιστροφή του Μάρκου Μπότσαρη
και η διάσωση της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς
Συνεπώς, παρουσιάσαμε στη σκηνή και ηχογραφήσαμε στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αργυροκάστρου τη γυναικεία εκδοχή του τραγουδιού, όπως μας την είχε διδάξει ο Γιώργος Μπάτζιος.
Η επιτυχία της ερμηνείας οφειλόταν στην άρτια απόδοση των τεσσάρων μελών της ομάδας, με κυρίαρχη μορφή την εξαιρετική ερμηνεύτρια Μαρία Μπάτζιου, η οποία διέθετε σπάνια εκφραστικότητα και τεχνική στο τραγούδι, καθώς και τον Γιώργο Μπάτζιο, που με την άριστη γνώση του στο «γύρισμα» συνέβαλε καθοριστικά στη συνολική ποιότητα της εκτέλεσης.
Μαρία Μπάτζιο: Η Ερμηνεύτρια που Σφράγισε την Παράδοση της Γλύνας
Ωστόσο, η μεγαλύτερη συνεισφορά της ήταν ότι σφράγισε την πολιτιστική δραστηριότητα του χωριού το 1991, χρονιά που σηματοδότησε το τέλος μιας ολόκληρης εποχής.
Ήταν τότε που ο κόσμος, σιγά σιγά, εγκατέλειπε το χωριό, παίρνοντας τον δρόμο προς μια καλύτερη ζωή στην Ελλάδα.
Ήταν η τελευταία που κατέγραψε τραγούδια του τόπου μας, και μάλιστα τα πιο πετυχημένα, σαν να ήθελε να επισφραγίσει ολόκληρο τον κύκλο της παράδοσης της Γλύνας.
Μια Σύντομη Περιγραφή της Καλλιτεχνικής Διαδρομής της Γλύνας: Από τις Πρώτες Ηχογραφήσεις της Δεκαετίας του 1920 με τον Χρήστο Κριάκη έως την Τελευταία με τον Μάρκο Μπότσιαρη το 1989
Η Μαρία Μπάτζιο είναι μια σπουδαία αυθεντική λαϊκή καλλιτέχνιδα και τελευταία συνεχίστρια της καλλιτεχνικής πορείας του χωριού που μαζί με την πολυφωνική της ομάδα επισφράγισαν την ιστορική διαδρομή της παράδοσης του χωριού με δύο ηχητικά της τραγούδια, που είναι τα τελευταία που ηχογραφήσαμε σαν χωριό το 1989.
Δυστυχώς, δεν έχουμε καταφέρει ακόμη
να εντοπίσουμε ηχητικά δείγματα από τις ηχογραφήσεις της οικογένειας Σκόπη.
Για να ακολουθήσουν οι τελευταίοι γέροντες του χωριού που ανέβηκαν
για τελευταία φορά να τραγουδήσουν μπροστά στο κόσμο το 1972 στην εστία πολιτισμού
της Κάτω Επισκοπής στα δυο τραγούδια Μάρκο Μπότσιαρη και Βλάχα
Ακολούθησε ο Κώστας Ρόκκος με το κλαρίνο του, που μας συνόδευσε την δεκαετια του 1980 και ηχογράφησε μαζί μας 
το "Έφυγαν τα καράβια" και πολλά τραγούδια άλλα που δυστυχώς, απορρίφθηκαν από τον ραδιοσταθμό και μαζί με αυτά, χάθηκαν και οι φωνές όλων αυτών που ανέβηκαν στη σκηνή, χαρίζοντας χαρές με το τραγούδι και τον χορό τους.
Δυστυχώς, δεν διαθέτουμε ούτε ηχητικό ούτε φωτογραφικό υλικό από εκείνες τις στιγμές.
Αξιοσημείωτη ήταν και η συμβολή της δασκάλας του οκτατάξιου σχολείου, Μαρίας Σκόπη, που πάντα μας στήριζε με τη σχολική της ομάδα κοριτσιών, ενσωματώνοντάς τις στις δράσεις της Εστίας Πολιτισμού του χωριού μας. Όλοι αυτοί οι υπέροχοι χωριανοί δεν δίστασαν να μας αποκαλύψουν ξεχασμένα παραδοσιακά τραγούδια, παρά τον φόβο του καθεστώτος.
Και φυσικά, ολόκληρο το χωριό, μαζί με όλη την περιοχή, μας χειροκροτούσε σε κάθε μας εμφάνηση και μας έδινε δύναμη.
Ο Γιώργος Μπάτζιος κατηγορουμένος για το τραγούδι του Μάρκου Μπότσαρη και ο Πάνο Τσούκα που έσωσε και τον Γιώργο και το τραγούδι.
Αμέσως μετά την πρώτη δημόσια προβολή του τραγουδιού «Μάρκος Μπότσαρης» από τον ραδιοφωνικό σταθμό Αργυρόκαστρου, οι πληροφοριοδότες ενημέρωσαν άμεσα τα ανώτερα όργανα, δημιουργώντας σοβαρό ζήτημα στις ανώτερες κομματικές αρχές του νομού, οι οποίες αντέδρασαν άμεσα.
Το θέμα πήρε διαστάσεις τέτοιες που η κατηγορία κατά του Γιώργου Μπάτζιου τον έθετε σε κίνδυνο φυλάκισης.
Παρ' όλα αυτά, ο Γιώργος, έχοντας στα χέρια του το στοιχείο ότι το τραγούδι υπήρχε σε ποιητική έκδοση του Πάνου Τσούκα, προσπαθούσε να τους πείσει ότι δεν εξυμνούσε τον Μάρκο Μπότσαρη ως Έλληνα ήρωα, αλλά ακριβώς όπως περιγραφόταν στο βιβλίο του Τσούκα που κυκλοφορούσε δημόσια εκείνη την περίοδο.
Αυτό, ωστόσο, δεν έπεισε τα στελέχη του κόμματος, και κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του Γιώργου, αποφασίστηκε να κληθεί ο ίδιος ο Πάνος Τσούκας για να επιβεβαιώσει τα γεγονότα με το βιβλίο του.
Ο Πάνος Τσούκας, επιμένοντας στους κομματικούς αξιωματούχους, τους διαβεβαίωσε ότι είχε μελετήσει διεξοδικά το τραγούδι και την ιστορία του Μάρκου Μπότσαρη, εξηγώντας ότι δεν είχε πολιτική προέκταση που να ενοχλούσε το καθεστώς, αλλά αποτελούσε απλώς μια ιστορική αναφορά στον ήρωα, χωρίς οποιαδήποτε πρόθεση προπαγάνδας.
Η παρέμβασή του, μαζί με τη συνδρομή του Γιώργου, υπήρξε σωτήρια, καθώς συνέβαλε στη διάσωση των τεσσάρων από τις δέκα ηχογραφήσεις της Γλύνας, οι οποίες οι υπόλοιπες είχαν απορριφθεί από τα στελέχη του ραδιοφώνου ως ακατάλληλες, παρά την υψηλή ποιότητά τους.
Μαζί με τα υπόλοιπα τρία τραγούδια, το «Μάρκος Μπότσαρης» συνεχίστηκε να μεταδίδεται στην ελληνική εκπομπή του κρατικού ραδιοφώνου Αργυροκάστρου, επιτυγχάνοντας έτσι την αναγνώριση και τη διάσωση της τοπικής παραδοσιακής κληρονομιάς.
Τα τραγούδια της Γλύνας, της δεκαετίας του 1980, σκεπασμένα πίσω από τα αβέβαια βλέμματα των ανήσυχων πρακτόρων, οι οποίοι παρέμεναν σε μια κατάσταση αναμονής, περίμενοντας μέχρι να φτάσει το τζίπ της Ντέγκας, το οποίο δυστυχώς τους πρόβαλε η δημοκρατία του 1991 σαν μια αόρατη απειλή, η οποία τους έφερε την τελική απογοήτευση.
Φωτογραφία: Η ομάδα των τεσσάρων μελλών στα πολυφωνικά του
"Μάρκο Μπότσιαρη" και "Τραγουδάει το αηδονάκι"
Γιώργος Μπάτζιος-κλώστης
Μαρία Μπάτζιο -πάρτης
Δημήτρης Μπατζέλης-ισωκράτης
Χρήστος Γιάννης-ισωκράτης
Οι μυστικοί πράκτορες του καθεστώτος ψιθύριζαν συχνά μεταξύ τους, αναρωτώμενοι για τη νέα πολιτιστική μου δράση, η οποία αναπαρήγαγε την ξεχασμένη παράδοση, προσπαθώντας να καταλάβουν πώς αυτή η αναβίωση θα μπορούσε να επηρεάσει τη σταθερότητα του καθεστώτος.
-«Τι κάνει αυτό το παιδί με αυτά τα τραγούδια; Θα πάει φυλακή.»
Ανυπομονούσαν για την εμφάνιση του τζιπ της ντέγκας, περιμένοντας να φτάσει για να αναλάβει δράση....αλλά...έμειναν στο περήμενε....
Αυτά τα ψιθυρίσματα για διώξεις και φυλάκιση, που κυκλοφορούσαν στον κόσμο από το 1984, συνδέονταν με την αυξανόμενη ανησυχία των τοπικών κομματικών στελεχών και των μυστικών πρακτόρων, οι οποίοι δεν μπορούσαν να χωνέψουν την επαναφορά της τοπικής παράδοσης και προσπαθούσαν να οδηγήσουν σε ποινική καταδίωξη τους υπευθύνους της δράσης της ομάδας της Γλύνας.
Παράλληλα, μόλις παρουσιάζαμε το έργο μας, το κοινό το αποδέχθηκε με ενθουσιασμό και θερμά χειροκροτήματα, αναγνωρίζοντας την αξία της αναβίωσης μιας παραδοσιακής κληρονομιάς που είχε λησμονηθεί, την οποία εμείς επαναφέραμε
στην πολιτιστική συνείδηση της κοινότητας. Ωστόσο, η ανατροπή του πολιτικού σκηνικού το 1991 και η κατάρρευση των παλαιών καθεστωτικών δομών πρόλαβε τις προσπάθειες των ρουφιάνων, αποτρέποντας την υλοποίηση του στόχου τους.
στην πολιτιστική συνείδηση της κοινότητας. Ωστόσο, η ανατροπή του πολιτικού σκηνικού το 1991 και η κατάρρευση των παλαιών καθεστωτικών δομών πρόλαβε τις προσπάθειες των ρουφιάνων, αποτρέποντας την υλοποίηση του στόχου τους.
Η δημοκρατική μετάβαση αποδείχθηκε καταλυτική, καθώς άνοιξε νέους δρόμους για την πολιτιστική έκφραση και την αποκατάσταση των ατομικών ελευθεριών.
Οι πρώην υποστηρικτές του καθεστώτος, αντιμέτωποι με την ήττα τους, βρέθηκαν μπροστά στην αναγκαιότητα προσαρμογής στη νέα πολιτική πραγματικότητα.
Χρήστος Γιάννης
Τελευταια σύνταξη 14.3.2025
.jpg)
