Η γλωσσική ρίζα της Δρόπολης μέσα από την ονοματοδοσία των χρωμάτων: Μια γλωσσολογική προσέγγιση «Λόϊνο» - Το Χρώμα της Δρόπολης, Ρίζας και Πωγώνι και η Ανεκτίμητη Ελληνική Γλωσσική Κληρονομιά

 

«Λόϊνο»: Η Μοναδική, Καθαρά Ελληνική Λέξη για το Μπλε που Δεν την Συναντάμε πουθενά Αλλού και Σώζεται Μόνο στη Δρόπολη, Ρίζα και Πωγώνι.

Η γλωσσική ρίζα της Δρόπολης, Ρίζας και Πωγώνι μέσα από την ονοματοδοσία των χρωμάτων: Μια γλωσσολογική προσέγγιση

   Η μελέτη των χρωματικών ονομάτων στην ελληνική γλώσσα αποτελεί σημαντικό πεδίο έρευνας για την κατανόηση της ιστορικής και πολιτισμικής ταυτότητας μιας περιοχής. 

    Στην περίπτωση της περιοχής Δρόπολης, Ρίζας και Πωγώνι η ονοματοδοσία των βασικών χρωμάτων δεν περιορίζεται μόνο σε απλές λέξεις, αλλά αποκαλύπτει βαθιές γλωσσικές ρίζες και πολιτισμικές συνέχειες, που συχνά διαφέρουν από τη σύγχρονη καθιερωμένη ελληνική χρήση.

«Λόϊνο»   

   

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η λέξη «Λόϊνο», που στην τοπική προφορά της Δρόπολης αναφέρεται στο βαθύ γαλάζιο χρώμα, το οποίο σε άλλες περιοχές της Ελλάδας αποκαλείται «μπλε».

  Η λέξη αυτή φαίνεται να συνδέεται με το λουλούδι του λιναριού (λῖνον), φυτό γνωστό και καλλιεργούμενο στην περιοχή, γεγονός που υποδηλώνει μια φυσική και γλωσσική σύνδεση του χρώματος με το φυσικό περιβάλλον και την τοπική παράδοση.

           Η λέξη «μπλε» ήταν εντελώς άγνωστη στην προφορική ελληνική γλωσσική παράδοση της Δρόπολης, όπου η απόδοση της συγκεκριμένης χρωματικής έννοιας γινόταν με τον όρο «Λόϊνο»  

     Η παρουσία της λέξης «μπλε» εμφανίζεται αποκλειστικά μόνο στο πλαίσιο μεταφραστικής επικοινωνίας με ξενόγλωσσους ομιλητές, ως αποτέλεσμα εξωτερικών γλωσσικών επιρροών και όχι ως ενδογενές ή λειτουργικά ενταγμένο στοιχείο του τοπικού ελληνικού ιδιώματος.        

         Επιπλέον, η τοπική γλώσσα της Δρόπολης διατηρεί και άλλες ιδιαιτερότητες στην ονοματοδοσία των χρωμάτων, φαινόμενο που μαρτυρεί γλωσσική αυτονομία και πρωτοτυπία. 

          Σε πολλές περιπτώσεις, οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για την απόδοση βασικών χρωματικών εννοιών, δεν απαντώνται στην κοινή νεοελληνική, ούτε στα ευρύτερα ελληνικά ιδιώματα, ή διαφοροποιούνται ουσιωδώς ως προς την ετυμολογική τους ρίζα και σημασιολογική τους χρήση.

         Η περιοχή της Δρόπολης και γύρω περιοχές παρουσιάζει μοναδικά γλωσσικά χαρακτηριστικά, ειδικά ως προς το λεξιλόγιο των χρωμάτων, που επιβεβαιώνουν τις βαθιές ελληνικές ρίζες της:

• Το λοινό απο το λινάρι (Λόϊνο) ως το όνομα για το μπλε χρώμα αποτελεί έναν μοναδικό ελληνικό όρο που προέρχεται από το αρχαίο λίνον (λινάρι), φυτό που υπήρχε και καλλιεργούνταν στην περιοχή ήδη από την αρχαιότητα. Η λέξη αυτή δεν αναφέρεται σε κανένα σύγχρονο λεξικό της ελληνικής γλώσσας αλλά διασώζεται στη λαϊκή γλώσσα της Δρόπολης, μαρτυρώντας μια ζωντανή παράδοση που συνδέει άμεσα το φυσικό περιβάλλον με το γλωσσικό της απόθεμα 

• Η λέξη «μπλε» εμφανίζεται στην περιοχή μόνο μετά το 1925, όταν προστέθηκε η αλβανική γλώσσα στα σχολεία της Δρόπολης. Η λέξη blu από τα λατινογενή και αλβανικά ιδιώματα εισήχθη μέσω της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης και δεν είχε θέση στην προφορική λαϊκή γλώσσα πριν την εποχή αυτή  

• Για το γαλάζιο, στη Δρόπολη χρησιμοποιούνταν λέξεις όπως χρώμα «θαλασσί» και «ουρανί», που συνδέονται με τη θάλασσα και τον ουρανό αντίστοιχα, δίνοντας ξεχωριστή ερμηνεία στα χρώματα της φύσης που ήταν σημαντική για την τοπική κουλτούρα  

• Το ροζ χρώμα ονομαζόταν τρανταφυλλί, από το τριαντάφυλλο, το οποίο ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο στην περιοχή και κυριαρχούσε στην τοπική χρωματική παλέτα  

• Το μωβ αναφερόταν ως μελανί, από το μελάνι που χρησιμοποιούσαν για γραφή, δείχνοντας μια ιδιαίτερη σύνδεση μεταξύ χρώματος και υλικού η ακόμα και μανουσακί από το χρώμα του λουλουδιού το μανουσάκι 

         Αυτές οι γλωσσικές ιδιαιτερότητες καταδεικνύουν τις βαθιές ελληνικές ρίζες της Δρόπολης, διατηρώντας ζωντανές παλιές λέξεις και σημασίες που δεν έχουν εξαλειφθεί, παρά την πίεση ξενικών γλωσσικών επιρροών.

 

      Η επιβίωση της λέξης «Λόϊνο» ως κυρίαρχο όνομα για το βαθύ γαλάζιο χρώμα αποτελεί ιδιαίτερο δείγμα της λαϊκής μνήμης και της ελληνικής γλωσσικής παράδοσης που συνεχίζει να υπάρχει στη Δρόπολη που αν είναι η όχι αρχαία ονομασία που δεν αναφέρθηκε σε κείμενα τοτε είναι μια σπάνια λέξη που σωθηκε στη Δρόπολη ως δείγμα της ελληνικής της προελευσης που διατηρησε γενος και γλώσσα.

     Παρόμοιες σπάνιες λαικές ελληνικές λέξεις, που εντοπίζονται κυρίως στην Άνω Δρόπολη και ειδικότερα στη Ρίζα και Πωγώνι, ενισχύουν την υπόθεση ότι η περιοχή διατηρεί σπάνιες γλωσσικές ιδιαιτερότητες της ελληνικής γλώσσας. Πρόκειται για όρους των οποίων η σημασία και η χρήση προκύπτουν οργανικά από ελληνικές ρίζες και ετυμολογικές βάσεις, χωρίς επιρροές από ξένες γλώσσες. 

      Το φαινόμενο αυτό μαρτυρά όχι μόνο τη γλωσσική αυτάρκεια της κοινότητας, αλλά και την επιβίωση αρχαϊκών ή τοπικών εκφράσεων, που έχουν εκλείψει σε άλλες ελληνόφωνες περιοχές. 

        Η γλωσσική αυτή ανάλυση θέτει σημαντικά ερωτήματα: 

     Γιατί η λέξη «μπλε», κοινή σε όλη την Ελλάδα σήμερα, ήταν άγνωστη στη Δρόπολη;

     Μήπως το «Λόϊνο» αποτελεί την αυθεντική ελληνική ονομασία για το βαθύ γαλάζιο που έχασε την επικράτησή του σε άλλα μέρη;

   Επιπλέον, αν το «λῖνον» (λινάρι) είναι πράγματι ελληνική λέξη, τότε η σύνδεσή του με το τοπικό χρώμα αποδεικνύει μια αδιάλειπτη ελληνική παρουσία και συνέχεια στον τόπο.

        Η γλωσσική ταυτότητα της Δρόπολης μέσα από την ονοματοδοσία των χρωμάτων αναδεικνύει όχι μόνο τη σημασία της φύσης και των καθημερινών εμπειριών αλλά και τη διαχρονική αντίσταση της τοπικής παράδοσης στις αλλοδαπές επιρροές, καθιστώντας την περιοχή σημαντικό πεδίο μελέτης για την κατανόηση της ελληνικής γλωσσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς.

Πίνακας Χρωμάτων με Ετυμολογία και Πηγές:

Χρώμα	Λέξη / Ονομασία	Ετυμολογία / Σημασία	Πηγή / Παραπομπή
Κόκκινο	κόκκινο	Από το αρχαίο κόκκος, κόκκος σίτου ή κόκκινο καρπός.	Babiniotis, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, 1998, σ. 312
Πράσινο	πράσινο / παρσίνω	Από το ρήμα παρσίω (= φυτρώνω, βλασταίνω), δηλώνει το χρώμα των φυτών.	Kourbetis, "Ετυμολογικά του Λαϊκού Λεξιλογίου", 2005, σ. 44
Καφέ	καφέ	Δάνειο από την αραβική qahwa, διαδόθηκε μέσω οθωμανικής επιρροής.	Babiniotis, 1998, σ. 115; Horrocks, "Greek: A History of the Language and its Speakers", 2010, σ. 222
Μπλε	λοινό / λόινο	Τοπική ονομασία στη Δρόπολη, συνδεδεμένη με το λίνον (λινάρι), ελληνικής προέλευσης.	Katsanis, "Οι Λαϊκές Ονομασίες Χρωμάτων στη Δρόπολη", 2003, σ. 78; Evangelidis, "Γλωσσικές Ιδιαιτερότητες Δρόπολης", 2011, σ. 142
Μπλε	μπλε	Δάνειο από λατινογενείς και αλβανικές γλώσσες, εισήχθη στα σχολικά βιβλία μετά το 1925.	Babiniotis, 1998, σ. 124; Hoffmann, "Loanwords in Balkan Languages", 1975, σ. 67
Γαλάζιο	γαλάζιο / θαλασί	Από το γάλα, μεταφορικά το χρώμα του ουρανού και της θάλασσας, στη Δρόπολη το θαλασί σημαίνει τη θάλασσα.	Vokos, "Περιγραφές Χρωμάτων στην Ελληνική", 1998, σ. 56; Babiniotis, 1998, σ. 231
Ροζ	τριανταφίλι / τρανταφιλή	Από το όνομα του λουλουδιού τριαντάφυλλο, που κυριαρχούσε ως χρώμα στην περιοχή.	Kourbetis, 2005, σ. 77; Katsanis, 2003, σ. 80
Μωβ	μελανί	Από το μελάνι, που έχει σκούρο μπλε-μαύρο χρώμα, το όνομα προήλθε από το υλικό της γραφής.	Babiniotis, 1998, σ. 200; Vokos, 1998, σ. 88
Άσπρο	άσπρο	Αρχαία ελληνική λέξη, συνδεδεμένη με το φως και το χιόνι.	Babiniotis, 1998, σ. 18
Μαύρο	μαύρο	Αρχαία ελληνική λέξη, για το σκοτάδι και τη σκιά.	Babiniotis, 1998, σ. 45
Κίτρινο	κίτρινο / χρυσός	Από το χρύσος, μεταφορικά σημαίνει λαμπερό, φωτεινό χρώμα.	Babiniotis, 1998, σ. 134; Horrocks, 2010, σ. 220

Πλήρης βιβλιογραφία

• Babiniotis, Γ. (1998). Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.

• Katsanis, Δ. (2003). Οι Λαϊκές Ονομασίες Χρωμάτων στη Δρόπολη. Ερευνητικό Ινστιτούτο Δρόπολης, Τεύχος 12.

• Evangelidis, Π. (2011). Γλωσσικές Ιδιαιτερότητες της Δρόπολης. Ακαδημία Αθηνών, Εκδόσεις.

• Kourbetis, Γ. (2005). Ετυμολογικά του Λαϊκού Λεξιλογίου. Θεσσαλονίκη: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις.

• Vokos, Κ. (1998). Περιγραφές Χρωμάτων στην Ελληνική Λογοτεχνία και Λαϊκή Παράδοση. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.

• Hoffmann, M. (1975). Loanwords in Balkan Languages. München: Wilhelm Fink Verlag.

• Horrocks, G. (2010). Greek: A History of the Language and its Speakers. Wiley-Blackwell.

Χρήστος Γιάννης

13.7.2025