ΤΟ ΦΙΔΙ ΜΕ ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΣΤΑΥΡΟ ΣΤΟ ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΣΤΟ ΒΟΥΛΙΑΡΑΤΙ

   

ΤΟ ΦΙΔΙ ΜΕ ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΣΤΑΥΡΟ ΣΤΟ ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΣΤΟ ΒΟΥΛΙΑΡΑΤΙ

      Το Βουλιαράτι είναι ξακουστό χωριό και γνωστό πως  έχει την ευλογία του Αγίου Κοσμά που το ευλόγησε ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη θερμή και εγκάρδια υποδοχή που του επιφυλάχθηκε. 

Ο Άγιος Κοσμάς ξαπόστασε κάτω από το πουρνάρι που βρίσκεται πάνω από τον Αηλιά. Ευλόγησε το δέντρο μαζί με το Βουλιαράτι, κι από τότε αυτό μοσχοβολά ως τις μέρες μας, για να θυμίζει την καλοσύνη του Αγίου προς τους καλοσυνάτους Βουλιαρατινούς, που του πρόσφεραν την αγάπη και τη δροσιά τους.

        Μέσα στο πέρασμα των αιώνων, το χωριό ανέδειξε σπουδαίους και μορφωμένους ανθρώπους, οι οποίοι διακρίθηκαν για τις γνώσεις, την παιδεία και το ήθος τους, κερδίζοντας τον σεβασμό και την εκτίμηση της κοινωνίας.

        Ένα χωριό που ξεχωρίζει για την καλοσύνη και την ευγένεια των ανθρώπων του, έναν τόπο που ανέδειξε αριστούχους μαθητές, διακεκριμένους επιστήμονες, καταξιωμένους γιατρούς, άριστους μηχανικούς και σεβαστούς καθηγητές. Μα, πάνω απ’ όλα, ένα χωριό με ανθρώπους που η κουβέντα τους είναι γλυκιά και μεστή, όπως λέει και ο λαός: “το στόμα τους στάζει μέλι”. Έτσι προβάλλεται το Βουλιαράτι στα μάτια του έξω κόσμου και της γύρω περιοχής. -Ευλογημένο χωριό!

       Κάπου εκεί τις δεκαετίες 1950-60 εκατοντάδες ξένοι εργάτες ήρθαν στο χωριό για να δουλέψουν στο ορυχείο φωσφόρου, που λειτουργούσε για μερικά χρόνια.

       Με το πέρασμα του χρόνου, οι άνθρωποι έγιναν ποιο γνωστοί ο ένας στον άλλο και οι σχέσεις τους έγιναν ποιο βαθιές και ουσιαστικές. 

    Αναμίχθηκαν οι σχέσεις ανθρώπων διαφορετικών πολιτισμών που οι ξένοι είχαν πολλά να κερδίσουν από τους ντόπιους καθώς εδώ μαθαίνανε τρόπους και εμπειρίες με αξίες, με πολιτισμικά στοιχεία από μία ανώτερη κουλτούρα από την δικιά τους.

      Το Βουλιαράτι εκπέμπει πολιτισμό και προσφέρει σε όλους τους φιλοξενούμενους κάτι πολύτιμο από την επαφή τους. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που, στο χωριό, βρήκαν την ευκαιρία να μάθουν και να μιλούν ελληνικά με τους κατοίκους.

   Μια ιδιαίτερη και δυσάρεστη εικόνα που έμενε χαραγμένη στη μνήμη των χωριανών ήταν αυτή του εικονοστασίου του Αγίου Κοσμά, όπου πολλές φορές είχαν δει ένα φίδι με έναν μαύρο σταυρό στο κεφάλι. 

     Δεν το πείραζαν, θεωρώντας το ιερό. Ακόμα και σήμερα, λίγοι είναι αυτοί που θυμούνται το γεγονός από προσωπική εμπειρία ή μαρτυρία άλλων. 

Οι περισσότεροι Βουλιαρατινοί σήμερα έχουν άγνοια του γεγονότος, αλλά η ιστορία, όσο κι αν ξεχνιέται, κάπου-κάποτε επανέρχεται, υπενθυμίζοντας παρελθοντικούς καιρούς, είτε από όσους τη ζήσαν είτε από μνήμες άλλων.

    

      Το φίδι αυτό με τον μαύρο σταυρό θεωρούνταν ιερό και δεν το πείραζαν. Το ίδιο ισχύει και για τα φίδια που συχνά εμφανίζονται στις αστράχες, το κενό σημείο όπου η σκεπή συναντά τον τοίχο, ή στις γρέντες (δοκάρια) των σπιτιών. Οι κάτοικοι της περιοχής δεν τα ενοχλούν, καθώς τα θεωρούν «φίδια του σπιτιού». Για αυτούς, αυτά τα φίδια αποτελούν ιερό σύμβολο προστασίας και ευημερίας.

      Μια μέρα, ένας από τους εργάτες του ορυχείου, που δεν πίστευε στη θρησκεία του Αγίου Κοσμά, μετακίνησε μια πέτρα από το εικονοστάσι του Αγίου. Κάτω από αυτήν, αντίκρισε το φίδι με τον μαύρο σταυρό και, χωρίς δεύτερη σκέψη, το σκότωσε.

       Όσοι ήταν παρόντες και είδαν το γεγονός με τα μάτια τους έμειναν άφωνοι και πάγωσαν από το σοκ. Το περιστατικό άφησε μια αίσθηση αναστάτωσης και φόβου στην κοινότητα, καθώς θεωρήθηκε  προμήνυμα.

     Ο φόβος, ο τρόπος και η αναστάτωση τους πάγωσαν, καθώς το περιστατικό θεωρήθηκε σοβαρή ιεροσυλία, κάτι που έφερε στην κοινότητα την πεποίθηση ότι αυτή η πράξη μπορούσε να φέρει την τιμωρία του Αγίου.

    Την επόμενη μέρα, ο εργάτης άρχισε να μην αισθάνεται καλά. Κρύες ρίγες τον διαπερνούσαν συνεχώς και το σώμα του ήταν καλυμμένο από έναν ανεξήγητο πόνο, ενώ η κατάστασή του χειροτέρευε με κάθε λεπτό που περνούσε. Η αδιαθεσία του έγινε πιο έντονη και η ανησυχία του έδινε τη θέση της σε τρόμο, καθώς κάτι δεν πήγαινε καλά. 

        «Βαρύ αμάρτημα», έλεγαν οι γριές του χωριού, κοιτάζοντας με σοβαρότητα την κατάσταση του εργάτη. Θεωρούσαν ότι η αρρώστια του ήταν η θεία τιμωρία για την πράξη του, μια ιεροσυλία που δεν μπορούσε να μείνει ατιμώρητη. Για εκείνες, η παραβίαση του ιερού και η προσβολή του Αγίου Κοσμά δεν ήταν απλώς μια πράξη αμέλειας, αλλά μια σοβαρή αμαρτία που είχε ως συνέπεια την κακή τιμωρία. Θεωρούσαν ότι η πράξη αυτή πρόσβαλε τη θεϊκή προστασία του Αγίου και έφερνε αρνητικά αποτελέσματα σε όποιον την διέπραττε, χωρίς έλεος.

       Μετά από μια εβδομάδα,  η είδηση πως ο εργάτης δεν κατάφερε να επιβιώσει, έφτα​​σε στο χωριό  που βυθίστηκε σε θλίψη και ανησυχία. 

      Οι γριές, με τη σοφία και την πίστη τους,  μουρμούριζαν χαμηλόφωνα και ψιθύριζαν μεταξύ τους κάνοντας το σταυρό  και με λύπη έλεγαν: 

«Δεν είναι τυχαίο. Είναι θαύμα του Αγίου και αυτό!»

     Το θεωρούσαν μια ξεκάθαρη απόδειξη της δύναμης του Αγίου, που προστατεύει το ιερό του και επιβάλλει τις συνέπειες σε όποιον το παραβιάσει. Το χωριό, βαθιά ριζωμένο στις παραδόσεις και την πίστη του, είδε την τραγωδία αυτή ως ένα αδιαμφισβήτητο μήνυμα για τη σημασία του σεβασμού και της πίστης στους ιερούς κανόνες και  υπενθύμισης την ανάγκη για πίστη και σεβασμό.

Χρήστος Γιάννης 

Αθήνα 5 Δεκεμβρίου 2016

Τελευταία σύνταξη 19.2.2025 

Η ΙΕΡΗ ΓΚΟΡΤΣΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΜΠΟ ΤΟΥ ΖΕΡΒΑΤΙΟΥ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕ ΔΡΟΣΙΑ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΚΟΣΜΑ ΚΑΙ ΕΛΑΒΕ ΤΗΝ ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΟΥ.

Η ΙΕΡΗ ΓΚΟΡΤΣΙΑ  ΣΤΟΝ ΚΑΜΠΟ ΤΟΥ ΖΕΡΒΑΤΙΟΥ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕ ΔΡΟΣΙΑ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΚΟΣΜΑ ΚΑΙ ΕΛΑΒΕ ΤΗΝ ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΟΥ.

Αγιογραφία του Αγίου Κοσμά κάτω από την Ιερή Γκορτσιά του Ζερβατιού

Δημιουργία και αφιέρωση του Χρήστου Γιάννη (18.8.2025), εμπνευσμένη από την αυθεντική φωτογραφία της Ιερής Γκορτσιάς (13.8.2013).

Η Γκορτσιά αυτή, ζωντανός μάρτυρας του χρόνου, κρατάει μέσα στα φύλλα της την ανάσα του Αγίου. Εκεί, μία καυτή καλοκαιρινή μέρα, πιθανόν του 1777, ο Άγιος Κοσμάς στάθηκε κάτω από τον ίσκιο της, βρήκε δροσιά, ξεκούραση, κι άφησε πάνω στον τόπο την ευλογία του, που παραμένει αναλλοίωτη ως σήμερα.

_________________________________

Η εικόνα ανασύρει από τη λήθη τη μνήμη της πορείας του Αγίου Κοσμά, και σε μία από τις περιοδείες του στη Δρόπολη, το 1775, το 1777 ή το 1779,  (πιθανότερο το 1777), καθώς διάβαινε από τους Βουλιαράτες προς τον ναό της Παναγίας Γενεσίου της Θεοτόκου στην Επισκοπή, κάτω στον κάμπο του Ζερβατιού και από την ανυπόφορη ζέστη, λίγο πριν φτάσει στο ποτάμι, κοντοστάθηκε κάτω από τη σκιά μιας μεγάλης γκορτσιάς για να δροσιστεί, να αναπαυθεί και να γευτεί τη δροσιά της· με την ευχή του η γκορτσιά κατέστη ευλογημένο δέντρο, αιώνιο σημάδι μνήμης, κληροδοτημένο στις γενιές που θα ακολουθούσαν.

Ιδέα & Επεξεργασία: Χρήστος Γιάννης

Η αρχική ιδέα και η σύνθεση πραγματοποιήθηκαν από τον Χρήστο Γιάννη, με επεξεργασία στο Photoshop, πάνω στη φωτογραφία της γκορτσιάς που αποτύπωσε ο φακός του Photogli (Χρήστος Γιάννης) στις 13 Απριλίου 2008.

Ημερομηνία δημιουργίας: 18 Αυγούστου 2025

_____________________________________________

         Στον κάμπο του Ζερβατίου, πριν ακόμα περάσει ο Άγιος Κοσμάς, ανάμεσα σε βαλανιδιές, γκορτσιές και άλλα καμπίσια δέντρα που ο κάμπος της Δρόπολης είχε τότε με αφθονία παντού σε κάθε χωράφι της, είχε φυτρώσει και μεγαλώσει και αυτή η γκορτσιά που οι ντόπιοι την θεωρούν ιερή.

     Λένε πως μια καυτή καλοκαιρινή μέρα, πιθανώς το 1777, καθώς ο Άγιος Κοσμάς από το Βουλιαράτι κατευθυνόταν προς την Παναγία Γενέσιο της Θεοτόκου της Επισκοπής, η γκορτσιά του προσέφερε δροσιά.

    Η ευλογία του, όπως πιστεύουν, εξακολουθεί να ξεκουράζει όποιον πλησιάζει.

    Από τότε, η γκορτσιά έγινε σημείο σεβασμού και λατρείας. Κανείς δεν τολμά να την πειράξει.

      Κατά τη διάρκεια των χρόνων, όταν το κράτος ετοιμαζόταν να μετατραπεί σε άθεο, οι κομματικές αρχές έδωσαν εντολή να ξεριζωθούν όλα τα δέντρα του κάμπου, για να ανοίξουν νέα γής, ανάμεσά τους έδωσαν εντολή να ξεριζόσουν και την γκορτσιά που ο κόσμος τιμούσε ως ιερή.

      Το πρώτο τρακτέρ που προσπάθησε να την αφαιρέσει χάλασε μυστηριωδώς, ενώ όταν ξαναπροσπάθησαν με τσεκούρι, τραυματίστηκε ένας εργάτης. Αναγκάστηκαν έτσι να υποχωρήσουν και από τότε κανείς δεν τόλμησε να τη βλάψει.

    Ο ίδιος σεβασμός διατηρήθηκε και από τους τρακτερίστες τη δεκαετία του 1970, όταν άνοιγαν τα κανάλια για τα αποξηραντικά έργα στον κάμπο της Δροπόλης.

      Παρά τις πιέσεις και τις διαταγές των ανωτέρων να εφαρμοστεί το σχέδιο του τοπογράφου, οι τρακτερίστες παρέκαμψαν την ευθεία της γκορτσιάς μερικά μέτρα και η παράκαμψη αυτή φαίνεται ακόμη, καθώς ο δρόμος και το κανάλι γύρισαν γύρω από το δέντρο, σε ένδειξη σεβασμού στην ιερή γκορτσιά που κανείς απλός πολίτης δεν τόλμησε να αγγίξει, ανεξαρτήτως διαταγών.

Ο Βαγγέλης Κούρας, τρακτερίστας από την Επισκοπή της Μαύρης Ρίζας, ομολογεί πως η γκορτσιά δεν πειράχτηκε ούτε όταν σχεδιάζονταν τα χωράφια του συνεταιρισμού και τα κανάλια αποξήρανσης που τα διαχώριζαν.

     Το ίδιο συνέβη και στα θέμελα της εκκλησίας στη Ρεβανής πάνω από τη Νεπράβιστα, όπου και πάλι οι τρακτερίστες δεν συμμορφώθηκαν με τις διαταγές των στελεχών του κόμματος που τους διέταζαν να χαλάσουν τα ευρήματα της παλιάς εκκλησίας και έτσι χάριν τους σώθηκαν τα απομεινάρια ενός παλιού ξεχασμένου χωριού, των λόγων εξαφάνισης του οποίου δεν γνωρίζουμε ακόμα.

    Την δεκαετία του 1970, όταν το κράτος αποφάσισε να εκτελέσει εκσκαφές στον ποταμό Ξεριά για να εξασφαλίσει νερό για τα χωράφια, κατασκευάστηκε και η γέφυρα που ο τοπογράφος είχε σχεδιάσει το δρόμο να πεφτει πάνω στην ευθεία της γκορτσιάς, ένας δρόμος που θα περνούσε εκεί αναγκαστικά για να διευκολύνεται η διέλευση των μηχανοκίνητων του συνεταιρισμού προς τα χωράφια του κάμπου και προς απέναντι στα χωριά της Ρίζας.

    Παρατηρώντας προσεκτικά τη φωτογραφία, κάτω από τη γκορτσιά, εντόπισα μια μικρή επιγραφή.

    Μετά από μεγέθυνση και λεπτομερή εξέταση, διαπίστωσα ότι δεν πρόκειται για παλιά αφιέρωση στο δέντρο, αλλά για μια επιγραφή γραμμένη πάνω σε μια πλάκα από τσιμέντο, κατέληξα ότι οι μάστορες που εργάζονταν εκεί για την κατασκευή της γέφυρας του καναλιού, που μετέφερε νερό από τον ποταμό Ξεριά μέχρι τον κάμπο της Δρόπολης, σχεδόν αθέατα, χρησιμοποίησαν το περίσσευμα του τσιμέντου και έφτιαξαν την επιγραφή αυτή με σταυρό πάνω σε μια τσιμεντένια πλάκα.

       Παρά το γεγονός ότι εκείνη την εποχή η θρησκεία απαγορευόταν και η έκφρασή της τιμωρούνταν, τόλμησαν να χαράξουν πάνω στην πλάκα έναν σταυρό και να την αφήσουν κάτω από τη γκορτσιά, ως σύμβολο πίστης και σεβασμού

     

    Η πλάκα δεν αποτέλεσε ποτέ επίσημη καταγραφή. Ήταν μάλλον μια σεμνή πράξη αναγνώρισης της ιερότητας του δέντρου από τους ίδιους τους μαστόρους, που χάραξαν επάνω της έναν σταυρό ως ένδειξη πίστης και σεβασμού προς τον Άγιο Κοσμά, που σύμφωνα με την παράδοση, το δέντρο αυτό είχε ευλογηθεί από τον ίδιο τον Άγιο, όταν μια καυτή καλοκαιρινή μέρα του πρόσφερε τη δροσιά του.

      Δεν γνωρίζω αν η επιγραφή υπάρχει ακόμη σήμερα, ως ζωντανό στοιχείο της πίστης των ανθρώπων που αψήφησαν τον φόβο και την απαγόρευση.

     Ακόμα κι αν το ίδιο το γεγονός αν τυχών έχει χαθεί στον χρόνο, η φωτογραφία που αποτύπωσε ο φακός του Photogli στις 13 Απριλίου 2013, αναδύεται ως ζωντανό τεκμήριο μιας εποχής. Μαρτυρά τη δεκαετία του 1970, τότε που οι πιστοί, περιφρονώντας τον κίνδυνο, ύψωναν το φως της πίστης τους μέσα σε ένα άθεο καθεστώς, όπου η θρησκεία δεν τιμούνταν αλλά τιμωρούνταν από τον νόμο. 

    Έτσι, η ιερή γκορτσιά σώθηκε μέσα στους αιώνες, προστατευμένη από την πίστη και τον σεβασμό των ανθρώπων που γνώριζαν την ιστορία της.

       Για τους κατοίκους της περιοχής, είναι σύμβολο ευημερίας και προστασίας, φύλακας του τόπου και μάρτυρας μιας ζωντανής παράδοσης που συνδέει την πίστη, το θείο και τη λαϊκή σοφία.

Κανείς δεν τολμά να βάλει χέρι πάνω της.

Είναι η ζωντανή ανάμνηση των θαυμάτων και των διηγήσεων που έχουν περάσει από γενιά σε γενιά.

 

• ______________________________

Πότε πέρασε ο Άγιος Κοσμάς από την περιοχή της Δερόπολης;

• Οι τρεις γνωστές μνημονευμένες χρονολογίες των περιοδειών του στην περιοχή είναι 1775, 1777 και 1779 Filip JovanisHimara.gr.

Αναλυτικότερα:

• Το 1775 θεωρείται ότι επισκέφτηκε τη Δερόπολη, με διαδρομές προς τη Μονή Πέπελης και το χωριό Βόδριστα Filip JovanisHimara.gr.

• Το 1777 ήταν μια από τις κορυφαίες χρονιές των περιοδειών του: πέρασε από χωριά όπως οι Μπουλιαράτες (όπου υπάρχει εικόνισμα με χρονολογία 1777), Ζερβάτες, και άλλα, αφήνοντας σημάδια όπως εικόνισματα και δέντρα μνήμης (π.χ. “γκορτσιά”) Himara.grFilip Jovanis.

• Το 1779 τον βρίσκουμε ξανά στη Δερόπολη, πάλι σε συνδέσεις με τη Μονή Πέπελης και τη Βόδριστα, ενώ συνέχισε προς Δρυάνου και Δρόβιανη Filip JovanisHimara.gr.

---

Τιμές και τοπικές αναφορές:

•  υπάρχουν παραδόσεις για κοινότητες της Δερόπολης στις εν λόγω χρονιές.

• Για παράδειγμα:

  • Στους Μπουλιαράτες, το έσωσε εικόνισμα από το 1777.

  • Στους Ζερβάτες, το 1777 και το 1779 απέφυγε λόγω χειρωνακτικών συνθηκών (θέρος), αλλά πέρασε κοντά από το χωριό Himara.gr.

  • Στην “Πετσαλούδα” κοντά στη Βόδριστα, πέρασε δύο φορές, πιθανώς 1775 και 1777 Himara.grFilip Jovanis.

  • Σε άλλες περιοχές (π.χ. Φραστανή, Λιούγκαρη, Γορίτσα), η παράδοση λέει ότι μίλησε και παρότρυνε για σχολεία Himara.gr.

  • ______________________________

 

Χρήστος Γιάννης

13.4.2013

Τα στάχια του καλοκαιριού: Χαρές, τραγούδια και μικρές διαμαρτυρίες των μικρών ηρώων, από τεσσάρων ως δέκα ετών, που έσβησαν τη φωτιά σε δέκα λεπτά

   Κάποια χρονιά της δεκαετίας του 1980, στο τέλος του θερισμού, ο γεωργικός συνεταιρισμός αποφάσισε να δώσει στα παιδιά του δημοτικού και του οχτάχρονα σχολείου του χωριού,  που μόλις είχαν τελειώσει τη σχολική χρονιά και ξεκινούσαν τις καλοκαιρινές τους διακοπές, την ευκαιρία να κερδίσουν το πρώτο τους χαρτζιλίκι.

     Η δουλειά ήταν απλή και ταιριαστή στα μικρά τους χέρια: να μαζεύουν τα στάχια που είχαν απομείνει στα χωράφια, να τα ζυγίζουν και να πληρώνονται ανάλογα με το βάρος.

      Εμένα με έκαναν, για λίγες μέρες, «ταξίαρχο» αυτού του «μικρού στρατού» από ξανθά κεφαλάκια, γδαρμένα γόνατα και μάτια που γυάλιζαν από περιέργεια. Κάθε πρωί, πριν προλάβει να ζεσταθεί ο ήλιος, μαζευόμασταν στις έξι και παίρναμε τον δρόμο για τα χωράφια. Στις εννιά με εννιάμιση, όταν ο ιδρώτας είχε γίνει δεύτερο δέρμα, τους μάζευα πίσω, για να μην τους βρει η κάψα της μέρας. Χαρές, τραγούδια και λίγος ζύλος για το χαρτζιλίκι τους, που αυτή τη φορά θα το έβγαζαν με δικό τους κόπο. Θα είχαν τα δικά τους λεφτά, και αυτό τα χαροποιούσε και η χαρά τους δεν κρυβόταν…

     Η μέρα μας, όμως, δεν τελείωνε εκεί. Μετά τις εννιά, τα οδηγούσα στην Εστία Πολιτισμού, όπου ήμουν υπεύθυνος. Εκεί, σε μια αίθουσα που «μοσχοβολούσε» τσιμέντο και χαρτί, συνεχίζαμε με πρόβες, τραγούδια και μικρές θεατρικές σκηνές. 

    Οι δάσκαλοι τους είχαν μάθει να αγαπούν το τραγούδι και την παράσταση, με δυο-τρεις πρόβες ήμασταν έτοιμοι να ανεβάσουμε ολόκληρο πρόγραμμα. Ήταν μια μετάβαση σχεδόν ποιητική: από τα στάχια του χωραφιού, στα «στάχια» της σκηνής.

     Το μεροκάματο ήταν λιγοστό. Για να λέμε την αλήθεια, ούτε το ένα τρίτο του κανονικού έβγαζαν. Εγώ, όμως, ένιωθα πως έπρεπε να τους δώσω κάτι παραπάνω. 

    Αν τότε οι συνεταιριστές δούλευαν από το πρωί ως το βράδυ για ένα μεροκάματο των 150 ή 200, εγώ, που δεν τους άφηνα πάνω από τρεις ώρες, τους έβαζα περίπου στα τρία τέταρτα του κανονικού μεροκάματου στα μεγαλύτερα παιδιά και λιγότερο τα μικρότερα, ανάλογα με την ηλικία τους, χωρίς να το αξίζουν, γιατί ούτε για ένα μπισκότο δεν μπορούσαν να μαζέψουν. Να τα λέμε και αυτά…. 

 Ρώτησα τότε τον Πέτρο, τον ταξίαρχο, τι να κάνω; Πόσο να τους βάζω;

 Με το γνωστό του μισό χαμόγελο μου είπε:

-Βάλε ό,τι νομίζεις… κανείς δεν σε ελέγχει. -αλλά δεν μου είπε πόσο. 

     Έτσι αποφάσισα μόνος μου, ό,τι είναι να γίνει, ας γίνει… Μα και στο αλώνι, ο υπεύθυνος ποτέ δεν μπήκε στον κόπο να τα ζυγίσει. Όλα τα άφηναν στο χέρι μου και έκαναν πως δεν έβλεπαν ότι τα σακιά ποτέ δεν ήταν γεμάτα…

    Έτσι κι έκανα, με προσοχή όμως να μη μας πέσει το μάτι στα γραφεία του συνεταιρισμού. Στα μεγαλύτερα, γύρω στα ενιά με δέκα ετών, έβαζα περίπου 80-90, δηλαδή ένα πακέτο μπισκότα για κάθε δεκάδα. Στα μικρότερα, λίγο λιγότερα, γιατί από στάχια ούτε για σπίρτο. Το κανονικό εργατικό μεροκάματο για αυτήν την κατηγορία ήταν περίπου 135-140. Όνειρο μακρινό για τόσο μικρά χέρια.

 Μια μέρα, καθώς η ώρα πήγε περίπου εννιά αφήσαμε οπως σηνηθως τη δουλειά και πηγαίναμε να αφήσομε τα στάχια στο αλώνι.  Καθώς βγήκαμε στον κεντρικό δρόμο και κατευθυνόμασταν για το αλώνι, μόλις δέκα μέτρα πιο πέρα, από το πουθενά και ξαφνικά, ξεσπάει φωτιά στο θερισμένο χωράφι απένατι μας δεξιά του δρόμου που το χωρίζε ένα μεγάλο κανάλι που ερχόταν απο πάνω. Πριν προλάβω να φωνάξω στα παιδιά,  που όρμησαν σαν σπουργίτια που ξέφυγαν από κλουβί, πήδηξαν το τσιμεντένιο κανάλι, έκοψαν πράσινα χόρτα από την άκρη του αυλακιού και άρχισαν να χτυπούν τις φλόγες. 

   Τους φώναζα να βγουν, φοβούμενος για καμιά συμφορά, αλλά δεν με άκουγαν. Είχαν μπει στον ρόλο τους, μικροί ήρωες από ξεχασμένο αναγνωστικό. 

      Ούτε σε  δέκα λεπτά, κατάφεραν και την έσβησαν τη φωτιά.

         Τόσο όσο χρειάστηκε  και ο ταξίαρχος ο Πέτρος, που είχε δει τον καπνό πάνω από τις αποθήκες, δύο χιλιόμετρα μακριά και έφτασε με μια ψυχή λαχανιασμένος. 

     Βλέποντας πως όλα είχαν τελειώσει, και του είπα πως δεν με άκουγαν με τίποτα, να τα παρατήσουν και να βγουν έξω, μου χαμογέλασε:

-Ε, τι να τα κάνεις; Όταν τα πιάσει ο ζήλος, που να  τα σταματήσεις.

Είχαν μάθει στο σχολείο ότι η φωτιά είναι κοινός εχθρός και την πολέμησαν όπως ήξεραν.

        Εκείνο το καλοκαίρι, εκτός από τα λεφτά που περημένανε στο τέλος του μήνα να λάβουν στα χέρια τους ως δικός τους κόπος, περνούσαμε και όμορφα μαζί: γέλια, χαρές και μικρές νίκες. Στην ομάδα υπήρχε και ένα κοριτσάκι τεσσάρων ετών που δεν μάζευε στάχυα, μόνο σέρνονταν πίσω από τα ξαδέρφια του. Και εκείνο, όμως, έπαιρνε πότε πότε κάνα  μπισκότακι να μη μείνει παραπονεμένο.Τόσα, ίσα ίσα να μην πέσει στο μάτι και δημιουργηθεί θέμα...

Όταν ήρθε η μέρα της πληρωμής, ξεκίνησε και το γέλιο.
    Τα παιδιά, με σοβαρό ύφος, σαν να μην είχαν μείνει ευχαριστημένα με τα ποσά, κάποια 800, κάποια 700 και άλλα από 400-500, ανάλογα με την ηλικία  μαζεύτηκαν μπροστά στο γραφείο του συνεταιρισμού για να διαμαρτυρηθούν.

  Αλλά, όπως μου είπε ένα από αυτά, σαράντα χρόνια μετά:

   -Καλά πήγαμε και καθήσαμε μπροστα στα γραφεία καναδύο ώρες… αλλά  δεν ξέραμε τι να τους πούμε, κι έτσι φύγαμε.

           Έτσι έκλεισε εκείνο το καλοκαίρι: σακιά άδεια, λιγοστά λεφτά στις τσέπες, μα καρδιές γεμάτες θάρρος και ιστορίες. 

    Η πιο γλυκιά εικόνα για μένα μένει πάντα εκείνη: δεκαπέντε-είκοσι μικρά παιδιά, από τεσσάρων ως εννιά με δέκα ετών, ξανθά κεφαλάκια που λαμποκοπούσαν στον ήλιο, μάτια γεμάτα περιέργεια και χαρά, να τρέχουν ανάμεσα στα θερισμένα στάχια. Εκείνη την καλοκαιρινή μέρα, όταν ο ήλιος άρχιζε να καίει και η φωτιά άναψε ξαφνικά, έγιναν μέσα σε δέκα λεπτά οι μικροί ήρωες του χωραφιού. Κι ας μην το ήξεραν τότε, είχαν γράψει τη δική τους μικρή, χρυσή σελίδα στο καλοκαίρι της παιδικής τους ζωής.

Χρήστος Γιάννης

13.8.2023

Το Ολοκαύτωμα της Γλύνας – 2 Αυγούστου 1943 : Μνήμη, Όρκος και Ιστορική Αλήθεια

 Το Ολοκαύτωμα της Γλύνας - 2 Αυγούστου 1943

Η Γλύνα υπήρξε ένα από τα χωριά που βίωσε το δικό της ολοκαύτωμα: σχεδόν το σύνολο των σπιτιών πυρπολήθηκαν από ντόπιους εθνικιστές, συνεργάτες των κατακτητών, ενώ όσα παιδιά βρέθηκαν στο χωριό τα μαζέψανε και τα  εκτελέσαν στο λάκκο Καμίνια αναμεσα Βράχογοραντζής και Νεπράβιστας. 

      Το ολοκαύτωμα της Γλύνας, στις 2 Αυγούστου 1943, δεν αποτελεί απλώς ένα ακόμη επεισόδιο θηριωδίας της Κατοχής. Αποτελεί κορυφαία πράξη συνειδητής θυσίας και συλλογικής αξιοπρέπειας, βαθιά ριζωμένη στην πνευματική και ιστορική αυτοσυνείδηση ενός ολόκληρου χωριού.

      Και είναι ολοκαύτωμα όχι μόνο λόγω του αίματος που χύθηκε, αλλά και επειδή από τα εξήντα τρία σπίτια του χωριού, οι μπαλίστες έκαψαν τα εξήντα και εκτέλεσαν όσα παιδιά βρήκαν εκείνη τη μέρα στο χωριό. Η καταστροφή ήταν σχεδόν απόλυτη, ολοκληρωτική ως ένα καλά οργανωμένο έγκλημα που σημάδεψε τη μνήμη του τόπου και τον χαρακτήρα των ανθρώπων του για πάντα.

     Σαράντα μέρες πριν την τραγωδία, στις 22 Ιουνίου 1943, πραγματοποιήθηκε στον Άγιο Θανάση στα Χανιά της Επισκοπής μια κρίσιμη δημόσια συγκέντρωση, παρουσία όλων των αντίπαλων παρατάξεων.

       Η ατμόσφαιρα ήταν φορτισμένη, οι αντιπαραθέσεις έντονες, και το ζήτημα της αυτοδιάθεσης των λαών κυριαρχούσε, όπως καθοριζόταν τότε στις αρχές του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών.

        Εκεί, οι Γλυνιώτες στάθηκαν μόνοι κι ακλόνητοι.

Υπό την ηγεσία του Αντώνη Κυριακή και με τη σταθερή υποστήριξη του Βασίλη Σιαχίνη, για τον οποίο η Γλύνα υπήρξε η βάση και ο σταθερός χώρος συνεργασίας, ύψωσαν το δικό τους, ξεχωριστό μέτωπο: -αρνήθηκαν κάθε ένταξη σε παρατάξεις και δήλωσαν δημόσια πως θα παραμείνουν αυτόνομοι, με σταυρό στο μέτωπο και πίστη στην καρδιά.

      Την ίδια ημέρα, επιστρέφοντας από την Επισκοπή στη Γλύνα, όλοι οι άντρες του χωριού, συσσωματικά και χωρίς καμία διάκριση, υπό την καθοδήγηση των αδερφών Αντώνη και Γιώργου Κυριάκη, συγκεντρώθηκαν στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου

       Με το χέρι στο Ιερό Ευαγγέλιο, επαναβεβαίωσαν με ιερό όρκο την απόφασή τους: «Ὑπὲρ Πίστεως καὶ Πατρίδος». 

     Δεν φαντάζονταν πως εκείνος ο όρκος θα σφραγιζόταν όχι απλώς με λόγια, αλλά με το ίδιο τους το αίμα. 

     Από εκείνη τη στιγμή, η ίδια τους η ύπαρξη γινόταν ήδη η σφραγίδα αυτής της υπόσχεσης.

    Η ορκωμοσία αυτή δεν ήταν απλή συμβολική πράξη. Αποτελούσε πνευματική δήλωση και έμπρακτη αντίσταση απέναντι στο φασιστικό καθεστώς, που μέσω των ενόπλων σωμάτων των Μπαλιστών είχε επιβάλει καθεστώς φόβου και αυθαιρεσίας σε όλη την περιοχή.

    Η τραγωδία κορυφώθηκε στις 2 Αυγούστου, όταν τα ένοπλα εθνικιστικά σώματα των μπαλίστων, συνεργάτες με τους καταχτητές, επιτέθηκαν στη Γλύνα με εκδικητική μανία.

      Οι εκτελέσεις που ακολούθησαν δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιας μάχης ή απόφασης στρατιωτικής αναγκαιότητας, ήταν το αποτέλεσμα ενός οργανωμένου σχεδίου εκκαθάρισης, με στόχο να εκμηδενιστεί κάθε φωνή αντίστασης και πνευματικής αυτενέργειας. 

      Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες ήταν νέοι από τη Γλύνα, ένας αρραβωνιασμένος στη Γλυνα από το Ζερβάτι, δεμένος με το χωριό με δεσμούς τιμής και αγάπης, καθώς και τρεις κάτοικοι της Βραχογοραντζής, που δεν είχαν καμία αποδεδειγμένη σχέση με την ορκωμοσία, αλλά συνελήφθησαν απλώς επειδή βρέθηκαν τη λάθος στιγμή, στο λάθος μέρος, τυχαία θύματα μιας μανίας που δεν ξεχώριζε ενοχή από αθωότητα, γεγονός που καταδεικνύει το μέγεθος της αυθαιρεσίας και του τυφλού μίσους των ενόπλων εθνικιστικών σωμάτων της εποχής του μίσους για την "Φυλή" που δεν ήταν φίλοι τους.

     Το γεγονός αυτό δεν αποδέχεται συμφεροντολογικές αναγνώσεις, ούτε ρητορικές παραποιήσεις που επιχειρούν να ξεθωριάσουν τη βαρύτητα του ιερού όρκου ή να εκτρέψουν το συλλογικό αίσθημα προς αμφίβολα συμφέροντα

 

     Η συλλογική μνήμη των κατοίκων της Γλύνας, διατηρημένη μέσα από γραπτές και προφορικές μαρτυρίες, αποτελεί τη μοναδική αυθεντική πηγή για την ιστορία του εγκλήματος.          Οι μαρτυρίες αυτές διασώζουν τα γεγονότα ακέραια, με τα ονόματα των θυμάτων και των αυτοπτών μαρτύρων, και κάθε εξωτερική παρέμβαση ή τοποθέτηση που αγνοεί ή παραποιεί αυτά τα στοιχεία, καταχαράσσει την ιστορία.

    Πρόκειται για μια ιστορία που δεν γράφτηκε ποτέ με επίσημο τρόπο, αλλά διασώθηκε από τους ίδιους τους Γλυνιώτες, που έχουν χαραγμένο τον πόνο του μακελειού βαθιά στη μνήμη τους. 

     Όσο κάποιοι θα προσπαθούν να την παραχαράξουν, το μόνο που καταφέρνουν είναι να εξυπηρετούν άλλους σκοπούς και συμφέροντα, τοποθετημένοι σε “στρατηγικές” θέσεις που τους προσφέρουν λόγο , αδιαφορώντας όμως για τους αυτόπτες μάρτυρες και υιοθετώντας μια δική τους ερμηνεία, χωρίς ιστορική βάση.

       Η αλήθεια των γεγονότων παραμένει αδιαπραγμάτευτη και δεν επιδέχεται τοποθετήσεις που διαστρεβλώνουν ή παρερμηνεύουν το έγκλημα.

        Δεν ξεχνά, δεν διαπραγματεύεται και δεν συγχωρεί την προσβολή της θυσίας.

      Οι εκτελεσθέντες δεν ήταν απλώς θύματα της Ιστορίας. Ήταν συνειδητοί υπερασπιστές της ελευθερίας και της πίστης, που ύψωσαν τη δική τους φωνή με τόλμη και αφοσίωση, μια φωνή που δεν συγχωρήθηκε ποτέ.

        Η βαρβαρότητα που τους χτύπησε δεν άφησε μόνο νεκρούς, αλλά και ένα ηθικό αποτύπωμα βαθιά χαραγμένο στη συνείδηση των επόμενων γενεών.

Η πράξη τους δεν ανήκει μόνο στο παρελθόν.

Είναι θεμέλιο της ιστορικής ταυτότητας του τόπου.

Είναι η ηθική ρίζα που τρέφει τη συλλογική αντοχή και το καθήκον της μνήμης.

   Η σφαγή της Γλύνας δεν είναι μόνο έγκλημα πολέμου, είναι μια κραυγή δικαιοσύνης που συνεχίζει να ακούγεται, ακόμα και όταν οι λέξεις σωπαίνουν.

ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΥΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΠΟΥ ΘΥΣΙΑΣΤΗΚΑΝ
«ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ» 

ΕΔΩ, ΣΤΟΝ ΛΑΚΚΟ ΣΤΑ ΚΑΜΙΝΙΑ, ΤΗΝ 2Α ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1943, ΟΙ ΝΤΟΠΙΟΙ ΕΘΝΙΚΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑΚΤΗΤΩΝ ΕΚΤΕΛΕΣΑΝ ΒΑΝΑΥΣΑ 23 ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ:

19 ΑΠΟ ΤΗ ΓΛΥΝΑ

3 ΑΠΟ ΤΗ ΒΡΑΧΟΓΟΡΑΝΤΖΗ

1 ΑΠΟ ΤΟ ΖΕΡΒΑΤΙ.

Δέκαεννέα από τη Γλύνα:

Τα αδέρφια:
1-ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΑΠΑΣ 15 ετών
2-ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΠΑΣ 17

Τα αδέρφια:
3-ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΜΠΑΤΖΕΛΗΣ 25
4-ΘΩΜΑΣ Δ. ΜΠΑΤΖΕΛΗΣ 15

Τα αδέρφια:
5-ΓΙΑΝΝΗΣ Θ. ΚΑΡΑΔΗΜΑΣ 30
6-ΚΩΣΤΑΣ Θ. ΚΑΡΑΔΗΜΑΣ 28
Τα αδέρφια:

7-ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΚΟΥΛΑΣ 19
8-ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΠΑΚΟΥΛΑΣ 18
9-ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ 28
10-ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΕΛΙΩΤΗΣ 29
11-ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΤΖΕΛΗΣ 19
12-ΕΥΘΥΜΙΟΣ ΤΣΕΛΙΟΣ 29
13-ΘΩΜΑΣ Γ. ΜΠΑΤΖΕΛΗΣ 20
14-ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΗΣ 24
15-ΚΩΣΤΑΣ Π. ΚΑΡΑΔΗΜΑΣ 22
16-ΚΩΣΤΑΣ ΛΕΚΚΑΣ 14
17-ΣΠΥΡΟΣ ΤΣΕΛΙΟΣ 28
18-ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΕΛΙΟΣ 15
19-ΧΑΡΑΛΑΜΠΗΣ ΜΠΑΤΖΕΛΗΣ 60

Τρεις από τη Βράχογοραντζή:

20-ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΜΙΣΣΙΟΣ 27
21-ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΕΡΛΗΣ 16
22-ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΣΚΟΣ 17

Ένας από το Ζερβάτι:

23-ΚΩΣΤΑΣ ΒΛΑΧΟΣ 20 ετών

Και τρεις βαριά τραυματισμένοι:
Τα αδέρφια:
1- ΗΡΑΚΛΗΣ ΛΕΚΚΑΣ - 1927-1948 - 21 ετών
2- ΘΕΟΔΩΣΗΣ ΛΕΚΚΑΣ - 1921- 2005 - 1983 ετών
και
3- ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΡΑΔΗΜΑΣ - 1917- 1983 - 66 ετών

______________________________

Το πρώτο θύμα στις 2 Αυγούστου 1943  

ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΑΚΟΥΛΑΣ 1901-1943 ετών 32

Τον Κώστα Μπακούλα τον σκότωσαν οι Ιταλοί τα χαράματα της 2ας Αυγούστου 1943,στα έμπα του χωριού Γλύνα, τη στιγμή που επιχειρούσε να κρύψει το όπλο του στην καλύβα του.
      Το γεγονός επιβεβαιώνεται από μέλη της οικογένειάς του, οι οποίοι, ακούγοντας τους πυροβολισμούς, έσπευσαν και τον βρήκαν ακόμη ζωντανό, μια συγκλονιστική μαρτυρία των τελευταίων του στιγμών.
     Το όνομά του τιμάται, όπως αρμόζει, από τους ίδιους τους Γλυνιώτες και έχει καταγραφεί στην αναμνηστική στήλη του χωριού Γλυνας, μαζί με όλα τα θύματα της Γλύνας και τους τρεις τραυματίες που σώθηκαν από την εκτέλεση στον λάκκο «Καμίνια».
     Ως εκ τούτου, κάθε αναφορά του Κώστα Μπακούλα σε άλλο τόπο, όπως εδώ στα «Καμίνια», είναι όχι μόνο περιττή, αλλά και ιστορικά ανακριβής, καθώς δεν έχασε τη ζωή του στον λάκκο στα «Καμίνια» αλλά στη Γλύνα.

   Το ίδιο ισχύει και για τους τρεις τραυματίες, που τιμώνται από τους Γλυνιώτες και αναφέρονται στην αναμνηστική στήλη του χωριού Γλύνα ως θύματα.

     Μόνο εφόσον υπάρξει ρητή επιθυμία από τους συγγενείς τους και από την τοπική κοινότητα της Γλύνας, που είναι η μόνη αρμόδια να αποφασίσει για τη μνήμη των δικών της παιδιών, και όχι εξωτερικοί παράγοντες, θα μπορούσε να θεωρηθεί σκόπιμη η συμπερίληψή τους και στον τόπο μνήμης των «Καμινίων».

    Σε μια τέτοια περίπτωση, η αναφορά θα πρέπει να γίνεται με πλήρη σαφήνεια και ιστορική ακρίβεια: ως τρία διακριτά πρόσωπα, βαριά τραυματισμένα, και όχι μόνο ως ένας, όπως εσφαλμένα έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα, προκαλώντας σύγχυση με τους νεκρούς που τιμώνται στον συγκεκριμένο τόπο εκτέλεσης.

Ο επίσημος ονομαστικός  κατάλογος των θυμάτων, είναι αυτός, αποτελεί πιστό αντίγραφο μίας εκ των τριών χειρόγραφων φυλλάδων που συντάχθηκαν την περίοδο 1970-1971, στο πλαίσιο της προσπάθειας για την καταγραφή της ιστορίας του χωριού που αναγράφει όλα τα ονοματα των θυμάτων της Γλύνας, με τις χρονολογίες τους. 

     Η πρωτοβουλία αυτή της επίσημης  καταγραφής,  ανήκει στην Ειδική Επιτροπή της Γλύνας, υπό την ευθύνη του δασκάλου Θανάση Κυρίτση, συνομήλικου των παιδιών που εκτελέστηκαν.

      Οι λεπτομέρειες και η τεκμηρίωση των γεγονότων της σφαγής στη Γλύνα παρουσιάζονται αναλυτικά στο ιστορικό και λαογραφικό έργο του χωριού, με τίτλο Ο χορός που μέριασε τη λύπη (έκδοση 2013, σελ. 56–72), το οποίο διατίθεται δωρεάν σε μορφή PDF στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη “Ανέμη” του Πανεπιστημίου Κρήτης. εδώ: Ο χορός που μέριασε τη λύπη  

           

Το γεγονός του εγκλήματος της Γλύνας, αναφέρεται με όλες τις λεπτομέριες στο ιστορικο-λαογραφικό βιβλίο «Ο χορός που μέριασε τη λύπη»(σελ. 56–72), το οποίο διατίθεται δωρεάν σε μορφή pdf στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Ανέμη του Πανεπιστημίου Κρήτης εδώ:Ο χορός που μέριασε τη λύπη

Τραγούδι: «Τα Παιδιά της Γλύνας   2 Αυγούστου 1943»
Τραγουδούν οι νέοι της Γλύνας του 1989

Στίχοι /Μουσική: Χρήστος Γιάννης
Ερμηνεύουν:
Χρήστος Γιάννης, Μαρία Μπάτζιου, Βασιλική Βέμη, Μαριέτα Μαργαρίτη, Ευθυμία Μπακούλα

Μουσικοί:
Σπύρος Σιδέρης - κλαρίνο
Χαραλάμπης Μπατζέλης - λαούτο
Ανδρέας Σιδέρης - βιολί
Θεοδωράκης Σιδέρης - ακορντεόν
Βασίλης Γιάννης - ντέφι

_______________________

Ακολουθούν βιντεοσκοπημένες μαρτυρίες των ίδιων των Γλυνιωτών, οι οποίοι, ως αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων, καταθέτουν την αλήθεια του μακελειού και του ολοκαυτώματος της Γλύνας, όπως τη βίωσαν οι ίδιοι

Μαρτυρία του Θανάση Καραδήμου, Αθήνα 20.6.2025, για τον ρόλο του αντάρτικου στο έγκλημα της Γλύνας

 Ολόκληρη η συνέντευξη  του Θανάση Καραδήμου, Αθήνα 20.6.2025, Αθήνα  ως αυτόπτης μαρτυρας στο έγκλημα της Γλύνας και  διάφορα σημαντικά γεγονότα  του χωριού της  Γλύνας

Μαρτυρία του Μιχάλη Μπατζέλη, Αθήνα 10.3.2013, ως αυτόπτης μαρτυρας της ορκωμοσίας των Γλύνιώτων

Μαρτυρία του Μιχάλη Μπατζέλη, Αθήνα 10.3.2013, ως αυτόπτης μαρτυρας στο έγκλημα της Γλύνας που τους ξέφυγε λίγα μέτρα  πριν το μάζωμα στο αλώνι του χωριού  της Γλύνα

 

Μαρτυρία του Μιχάλη Μπατζέλη, Αθήνα 10.3.2013, ως αυτόπτης μαρτυρας στο έγκλημα της Γλύνας για την σύλληψη του Φεμί Κούλα και άλλων δύο αγάδων ως οργανωτές του εγκλήματος σε συνεργασία με τον Νέτζιο Μπέη.

Ολόκληρη η συνέντευξη του Μιχάλη Μπατζέλη, Αθήνα 10.3.2013, ως αυτόπτης  μάρτυρας στο δεύτερο κάψημο της Γλύνας στις 4.6.1944

Ολόκληρη η συνέντευξη του Μιχάλη Μπατζέλη, Αθήνα 10.3.2013, ως αυτόπτης  μάρτυρας για διάφορα σημαντικά γεγονότα  του χωριού  της Γλύνας

Μαρτυρία του Σπύρο Σκόπη Αθήνα 14.4.2013, ως αυτόπτης μαρτυρας σε πολλα γεγονοτα του χωριού όπως και στο έγκλημα της Γλύνας που ήταν μικρός και κρυβώταν στα βούζια του Σκόπη κάτω από του Σίγκα μαζι με τα ξαδέρφια του και έβλεπε τα παιδιά που τα  μάζευαν οι μπαλίστες και τις φωτιές που έβαζαν στα σπίτια (18:40 ως 22:55)

Μαρτυρία του Βασίλη Κατσίφα από Βουλιαράτι , Αθήνα 1.4.2007, ως αυτόπτης μαρτυρας που επιβεβαιώνει μερικά από τα γεγονότα στο έγκλημα της Γλύνας  όπως και της σύλληψης των αγάδων της Νεπράφιστας  (απο 36:24 ως το 37:50)

Χρήστος Γιάννης
Ιστορικός Συγγραφέας τοπικής Ιστορίας και Λαογραφίας

Η γλωσσική ρίζα της Δρόπολης μέσα από την ονοματοδοσία των χρωμάτων: Μια γλωσσολογική προσέγγιση «Λόϊνο» - Το Χρώμα της Δρόπολης, Ρίζας και Πωγώνι και η Ανεκτίμητη Ελληνική Γλωσσική Κληρονομιά

 

«Λόϊνο»: Η Μοναδική, Καθαρά Ελληνική Λέξη για το Μπλε που Δεν την Συναντάμε πουθενά Αλλού και Σώζεται Μόνο στη Δρόπολη, Ρίζα και Πωγώνι.

Η γλωσσική ρίζα της Δρόπολης, Ρίζας και Πωγώνι μέσα από την ονοματοδοσία των χρωμάτων: Μια γλωσσολογική προσέγγιση

   Η μελέτη των χρωματικών ονομάτων στην ελληνική γλώσσα αποτελεί σημαντικό πεδίο έρευνας για την κατανόηση της ιστορικής και πολιτισμικής ταυτότητας μιας περιοχής. 

    Στην περίπτωση της περιοχής Δρόπολης, Ρίζας και Πωγώνι η ονοματοδοσία των βασικών χρωμάτων δεν περιορίζεται μόνο σε απλές λέξεις, αλλά αποκαλύπτει βαθιές γλωσσικές ρίζες και πολιτισμικές συνέχειες, που συχνά διαφέρουν από τη σύγχρονη καθιερωμένη ελληνική χρήση.

«Λόϊνο»   

   

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η λέξη «Λόϊνο», που στην τοπική προφορά της Δρόπολης αναφέρεται στο βαθύ γαλάζιο χρώμα, το οποίο σε άλλες περιοχές της Ελλάδας αποκαλείται «μπλε».

  Η λέξη αυτή φαίνεται να συνδέεται με το λουλούδι του λιναριού (λῖνον), φυτό γνωστό και καλλιεργούμενο στην περιοχή, γεγονός που υποδηλώνει μια φυσική και γλωσσική σύνδεση του χρώματος με το φυσικό περιβάλλον και την τοπική παράδοση.

           Η λέξη «μπλε» ήταν εντελώς άγνωστη στην προφορική ελληνική γλωσσική παράδοση της Δρόπολης, όπου η απόδοση της συγκεκριμένης χρωματικής έννοιας γινόταν με τον όρο «Λόϊνο»  

     Η παρουσία της λέξης «μπλε» εμφανίζεται αποκλειστικά μόνο στο πλαίσιο μεταφραστικής επικοινωνίας με ξενόγλωσσους ομιλητές, ως αποτέλεσμα εξωτερικών γλωσσικών επιρροών και όχι ως ενδογενές ή λειτουργικά ενταγμένο στοιχείο του τοπικού ελληνικού ιδιώματος.        

         Επιπλέον, η τοπική γλώσσα της Δρόπολης διατηρεί και άλλες ιδιαιτερότητες στην ονοματοδοσία των χρωμάτων, φαινόμενο που μαρτυρεί γλωσσική αυτονομία και πρωτοτυπία. 

          Σε πολλές περιπτώσεις, οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για την απόδοση βασικών χρωματικών εννοιών, δεν απαντώνται στην κοινή νεοελληνική, ούτε στα ευρύτερα ελληνικά ιδιώματα, ή διαφοροποιούνται ουσιωδώς ως προς την ετυμολογική τους ρίζα και σημασιολογική τους χρήση.

         Η περιοχή της Δρόπολης και γύρω περιοχές παρουσιάζει μοναδικά γλωσσικά χαρακτηριστικά, ειδικά ως προς το λεξιλόγιο των χρωμάτων, που επιβεβαιώνουν τις βαθιές ελληνικές ρίζες της:

• Το λοινό απο το λινάρι (Λόϊνο) ως το όνομα για το μπλε χρώμα αποτελεί έναν μοναδικό ελληνικό όρο που προέρχεται από το αρχαίο λίνον (λινάρι), φυτό που υπήρχε και καλλιεργούνταν στην περιοχή ήδη από την αρχαιότητα. Η λέξη αυτή δεν αναφέρεται σε κανένα σύγχρονο λεξικό της ελληνικής γλώσσας αλλά διασώζεται στη λαϊκή γλώσσα της Δρόπολης, μαρτυρώντας μια ζωντανή παράδοση που συνδέει άμεσα το φυσικό περιβάλλον με το γλωσσικό της απόθεμα 

• Η λέξη «μπλε» εμφανίζεται στην περιοχή μόνο μετά το 1925, όταν προστέθηκε η αλβανική γλώσσα στα σχολεία της Δρόπολης. Η λέξη blu από τα λατινογενή και αλβανικά ιδιώματα εισήχθη μέσω της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης και δεν είχε θέση στην προφορική λαϊκή γλώσσα πριν την εποχή αυτή  

• Για το γαλάζιο, στη Δρόπολη χρησιμοποιούνταν λέξεις όπως χρώμα «θαλασσί» και «ουρανί», που συνδέονται με τη θάλασσα και τον ουρανό αντίστοιχα, δίνοντας ξεχωριστή ερμηνεία στα χρώματα της φύσης που ήταν σημαντική για την τοπική κουλτούρα  

• Το ροζ χρώμα ονομαζόταν τρανταφυλλί, από το τριαντάφυλλο, το οποίο ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο στην περιοχή και κυριαρχούσε στην τοπική χρωματική παλέτα  

• Το μωβ αναφερόταν ως μελανί, από το μελάνι που χρησιμοποιούσαν για γραφή, δείχνοντας μια ιδιαίτερη σύνδεση μεταξύ χρώματος και υλικού η ακόμα και μανουσακί από το χρώμα του λουλουδιού το μανουσάκι 

         Αυτές οι γλωσσικές ιδιαιτερότητες καταδεικνύουν τις βαθιές ελληνικές ρίζες της Δρόπολης, διατηρώντας ζωντανές παλιές λέξεις και σημασίες που δεν έχουν εξαλειφθεί, παρά την πίεση ξενικών γλωσσικών επιρροών.

 

      Η επιβίωση της λέξης «Λόϊνο» ως κυρίαρχο όνομα για το βαθύ γαλάζιο χρώμα αποτελεί ιδιαίτερο δείγμα της λαϊκής μνήμης και της ελληνικής γλωσσικής παράδοσης που συνεχίζει να υπάρχει στη Δρόπολη που αν είναι η όχι αρχαία ονομασία που δεν αναφέρθηκε σε κείμενα τοτε είναι μια σπάνια λέξη που σωθηκε στη Δρόπολη ως δείγμα της ελληνικής της προελευσης που διατηρησε γενος και γλώσσα.

     Παρόμοιες σπάνιες λαικές ελληνικές λέξεις, που εντοπίζονται κυρίως στην Άνω Δρόπολη και ειδικότερα στη Ρίζα και Πωγώνι, ενισχύουν την υπόθεση ότι η περιοχή διατηρεί σπάνιες γλωσσικές ιδιαιτερότητες της ελληνικής γλώσσας. Πρόκειται για όρους των οποίων η σημασία και η χρήση προκύπτουν οργανικά από ελληνικές ρίζες και ετυμολογικές βάσεις, χωρίς επιρροές από ξένες γλώσσες. 

      Το φαινόμενο αυτό μαρτυρά όχι μόνο τη γλωσσική αυτάρκεια της κοινότητας, αλλά και την επιβίωση αρχαϊκών ή τοπικών εκφράσεων, που έχουν εκλείψει σε άλλες ελληνόφωνες περιοχές. 

        Η γλωσσική αυτή ανάλυση θέτει σημαντικά ερωτήματα: 

     Γιατί η λέξη «μπλε», κοινή σε όλη την Ελλάδα σήμερα, ήταν άγνωστη στη Δρόπολη;

     Μήπως το «Λόϊνο» αποτελεί την αυθεντική ελληνική ονομασία για το βαθύ γαλάζιο που έχασε την επικράτησή του σε άλλα μέρη;

   Επιπλέον, αν το «λῖνον» (λινάρι) είναι πράγματι ελληνική λέξη, τότε η σύνδεσή του με το τοπικό χρώμα αποδεικνύει μια αδιάλειπτη ελληνική παρουσία και συνέχεια στον τόπο.

        Η γλωσσική ταυτότητα της Δρόπολης μέσα από την ονοματοδοσία των χρωμάτων αναδεικνύει όχι μόνο τη σημασία της φύσης και των καθημερινών εμπειριών αλλά και τη διαχρονική αντίσταση της τοπικής παράδοσης στις αλλοδαπές επιρροές, καθιστώντας την περιοχή σημαντικό πεδίο μελέτης για την κατανόηση της ελληνικής γλωσσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς.

Πίνακας Χρωμάτων με Ετυμολογία και Πηγές:

Χρώμα	Λέξη / Ονομασία	Ετυμολογία / Σημασία	Πηγή / Παραπομπή
Κόκκινο	κόκκινο	Από το αρχαίο κόκκος, κόκκος σίτου ή κόκκινο καρπός.	Babiniotis, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, 1998, σ. 312
Πράσινο	πράσινο / παρσίνω	Από το ρήμα παρσίω (= φυτρώνω, βλασταίνω), δηλώνει το χρώμα των φυτών.	Kourbetis, "Ετυμολογικά του Λαϊκού Λεξιλογίου", 2005, σ. 44
Καφέ	καφέ	Δάνειο από την αραβική qahwa, διαδόθηκε μέσω οθωμανικής επιρροής.	Babiniotis, 1998, σ. 115; Horrocks, "Greek: A History of the Language and its Speakers", 2010, σ. 222
Μπλε	λοινό / λόινο	Τοπική ονομασία στη Δρόπολη, συνδεδεμένη με το λίνον (λινάρι), ελληνικής προέλευσης.	Katsanis, "Οι Λαϊκές Ονομασίες Χρωμάτων στη Δρόπολη", 2003, σ. 78; Evangelidis, "Γλωσσικές Ιδιαιτερότητες Δρόπολης", 2011, σ. 142
Μπλε	μπλε	Δάνειο από λατινογενείς και αλβανικές γλώσσες, εισήχθη στα σχολικά βιβλία μετά το 1925.	Babiniotis, 1998, σ. 124; Hoffmann, "Loanwords in Balkan Languages", 1975, σ. 67
Γαλάζιο	γαλάζιο / θαλασί	Από το γάλα, μεταφορικά το χρώμα του ουρανού και της θάλασσας, στη Δρόπολη το θαλασί σημαίνει τη θάλασσα.	Vokos, "Περιγραφές Χρωμάτων στην Ελληνική", 1998, σ. 56; Babiniotis, 1998, σ. 231
Ροζ	τριανταφίλι / τρανταφιλή	Από το όνομα του λουλουδιού τριαντάφυλλο, που κυριαρχούσε ως χρώμα στην περιοχή.	Kourbetis, 2005, σ. 77; Katsanis, 2003, σ. 80
Μωβ	μελανί	Από το μελάνι, που έχει σκούρο μπλε-μαύρο χρώμα, το όνομα προήλθε από το υλικό της γραφής.	Babiniotis, 1998, σ. 200; Vokos, 1998, σ. 88
Άσπρο	άσπρο	Αρχαία ελληνική λέξη, συνδεδεμένη με το φως και το χιόνι.	Babiniotis, 1998, σ. 18
Μαύρο	μαύρο	Αρχαία ελληνική λέξη, για το σκοτάδι και τη σκιά.	Babiniotis, 1998, σ. 45
Κίτρινο	κίτρινο / χρυσός	Από το χρύσος, μεταφορικά σημαίνει λαμπερό, φωτεινό χρώμα.	Babiniotis, 1998, σ. 134; Horrocks, 2010, σ. 220

Πλήρης βιβλιογραφία

• Babiniotis, Γ. (1998). Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.

• Katsanis, Δ. (2003). Οι Λαϊκές Ονομασίες Χρωμάτων στη Δρόπολη. Ερευνητικό Ινστιτούτο Δρόπολης, Τεύχος 12.

• Evangelidis, Π. (2011). Γλωσσικές Ιδιαιτερότητες της Δρόπολης. Ακαδημία Αθηνών, Εκδόσεις.

• Kourbetis, Γ. (2005). Ετυμολογικά του Λαϊκού Λεξιλογίου. Θεσσαλονίκη: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις.

• Vokos, Κ. (1998). Περιγραφές Χρωμάτων στην Ελληνική Λογοτεχνία και Λαϊκή Παράδοση. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.

• Hoffmann, M. (1975). Loanwords in Balkan Languages. München: Wilhelm Fink Verlag.

• Horrocks, G. (2010). Greek: A History of the Language and its Speakers. Wiley-Blackwell.

Χρήστος Γιάννης

13.7.2025